Manhaftig wijf of manwijf gooit kokende pek naar de
belegeraars van haar stad
De weduwe Kenau Simonsdochter Hasseelaer hielp in 1572 mee
met het verdedigen van Haarlem tegen de Spanjaarden die de stad probeerden in
te nemen. Op 8 maart 2014 komt de film Kenau uit. De producent vroeg Tessa de Loo
een roman te maken van het manuscript. Romanniseren is misschien wel een aardig
Nederlands woord daarvoor.
Vaker gebeurt dat andersom, wordt er een film gemaakt van
een boek. De Loo kende weinig van deze episode in de vaderlandse geschiedenis
en moest zich inlezen voor ze haar ja woord gaf. Ze werd enthousiast over Kenau
en schreef een roman met de gelijknamige titel die vorige week bij Boekhandel
De Vries werd gepresenteerd. Ze vertelt erover aan ouders van leerlingen van
het Stedelijk Gymnasium Haarlem.
De Tachtigjarige Oorlog was geen gemakkelijke tijd voor de
Nederlanden. Vooral niet toen de Tiende Penning werd ingevoerd waarmee Philips
II de oorlog tegen de sultan van Constantinopel wilde financieren. De maatregel
zette kwaad bloed. Onafhankelijkheid en vrijheid van godsdienst waren
belangrijk voor de Hollanders. De strijd die de Haarlemmers een half jaar tegen
de belegeraars volhielden, is volgens De Loo een avontuur verhaal op zich. Helaas
werd de stad ingenomen, maar wellicht door het lange standhouden kon in Alkmaar
de victorie beginnen.
Nadat ze de nodige literatuur had gelezen onder andere van
Els Kloek, vond De Loo dat het scenario niet geheel naar de historische
werkelijkheid was. Zo had Kenau vier kinderen in plaats van de twee die in de
film figureren en kon de jongste dochter Kathelijne niet vlak voor het beleg met
haar vrijer Pieter, een zoon van Ripperda, naar een oom in Culemborg vluchten waar
ze vervolgens op de brandstapel belandden, omdat die plaats in handen van de
prins was. Dat de oudste dochter haar zusje doodschiet voor de vlammen aan haar
likken, vond De Loo een beetje veel Calamity
Jane.
De Loo kon niet de historische feiten heen en veranderde de
vlucht van de geliefden naar Culemborg in een deelname aan een kleine beeldenstorm
in de Haarlemse Sint Bavokerk, die wel historisch juist was. De zogenaamde
overval van Kenau op een munitiedepot van de Spanjaarden in de Haarlemmer Hout werd
een risicovolle tocht door moerassig gebied naar de vloot van de prins bij
Vijfhuizen om contact te houden en munitie terug te brengen.
De scenarioschrijvers namen haar kritiek niet altijd
serieus. Het veranderen van het script kost namelijk veel geld. Kenau heeft dus
in de film twee dochters en de oudste schiet de jongste neer om haar een
akelige dood op de brandstapel te besparen, al was het hanteren van een musket
voor een negentienjarig meisje geen eenvoudige zaak, laat staan het doden met één
schot. Hoewel De Loo in grote lijnen het scenario volgde, zegt ze dat het
interessant is zelf de verschillen tussen boek en film te bekijken.
Over Kenau was niet zoveel bekend. Ze was de dochter van de
burgemeester en zette na de dood van haar man de scheepswerf voort. Ze kwam
voor haar rechten op en was vaak betrokken bij rechtszaken van wanbetalers. Voor
het beleg hielp ze mee met het verstevigen van de wallen en haalde
plattelanders de stad in, die in loodsen ondergebracht werden. Door de vele
inwoners werd de honger tijdens het beleg erger. Pamfletten uit die tijd die zijn
gevonden vertellen over haar strijd en geven een afbeelding van haar weer. De
Loo denkt dat die op waarheid berusten. De wreedheid van de Spanjaarden maakte
dat vrouwen meehielpen met de strijd. Ook Alkmaar kende zo’n verzetsstrijder.
Helaas, zegt De Loo, komen dit soort vrouwen nooit in de geschiedenisboeken
terecht.
De filmproducenten wilde Kenau laten sterven als heldin maar
de stadshistoricus van Haarlem tikte hen op de vingers. Kenau kwam om op een
schip dat naar Scandinavië ging om hout te halen, maar dat werd overvallen door
piraten. Het schip werd later in Denemarken te koop aangeboden.
De Loo leest voor uit het eerste hoofdstuk waarin Kenau en
haar dochters bezoek krijgen van neef Klaas uit Naarden die, als hij eenmaal
ontdooit is, vertelt over de moord op zijn familie door de Spanjolen. Deze
trekken in de richting van Haarlem. Dus werk aan de winkel.
Vervolgens komt er een vraag uit de zaal over de vrijheid
die De Loo kreeg om af te wijken van het script.
De Loo zegt dat de producenten wisten dat ze het scenario
niet zou nabootsen. Ze wilde meer diepte geven aan het filmverhaal en brak
eenmaal met de verhaallijn omdat een roman nu eenmaal een andere spanningslijn
heeft dan een film. Ieder gaat op zijn eigen manier met het thema om. 2014 wordt een Kenau jaar. Er komt
ook nog een opera uit, Lydia Rood schrijft een kinderboek en Els Kloek een nieuw historisch
werk.
Ze memoreert de verontwaardiging die ze voelde toen ze de
film zag die naar aanleiding van haar roman De
tweeling (1993) was gemaakt. Er waren ingrijpende veranderingen in
aangebracht. Tijdens de première in Tuschinsky, temidden van een ademloos kijkend
publiek, kreeg ze er meer waardering voor. Toch vond ze het een vreemde
gewaarwording als men tegen haar zei dat men haar film gezien had.
Tenslotte vertelt ze over haar pseudoniem. Haar echte naam
was geen handige schrijversnaam. Vanwege haar band met Texel wist ze al gauw
dat haar voornaam Tessa moest zijn, maar een achternaam wist ze lang niet, tot
ze door Tessenderlo in de Belgische Kempen reed.
Hier
meer info over Kenau met foto’s uit de film die in Budapest werd opgenomen op de
site van Geschiedenis Beleven.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten