Welcome, reader! According to Antony Hegarty in this second decade of the new century our future is determined. What will it be? Stays all the same and do we sink away in the mud or is something new coming up? In this blog I try to follow new cultural developments.

Welkom, lezer! Volgens Antony Hegarty leven we in bijzondere tijden. In dit tweede decennium van de eenentwintigste eeuw worden de lijnen uitgezet naar de toekomst. Wat wordt het? Blijft alles zoals het is en zakken we langzaam weg in het moeras van zelfgenoegzaamheid of gloort er ergens iets nieuws aan de horizon? In dit blog volg ik de ontwikkelingen op de voet. Als u op de hoogte wilt blijven, kunt u zich ook aanmelden als volger. Schrijven is een avontuur en bloggen is dat zeker. Met vriendelijke groet, Rein Swart.

Laat ik zeggen dat literaire kritiek voor mij geen kritiek is, zolang zij geen kritiek is op het leven zelf. Rudy Cornets de Groot.

Do not go gentle into that good night, Old age should burn and rage at close of day; Rage, rage against the dying of the light. Dylan Thomas.

Het is juist de roman die laat zien dat het leven geen roman is. Bas Heijne.

In het begin was het Woord, het Woord was bij God en het Woord was God. Johannes.



zaterdag 2 november 2013

Tessa de Loo over Kenau, Stedelijk Gymnasium Haarlem, 31 oktober 2013



Manhaftig wijf of manwijf gooit kokende pek naar de belegeraars van haar stad

De weduwe Kenau Simonsdochter Hasseelaer hielp in 1572 mee met het verdedigen van Haarlem tegen de Spanjaarden die de stad probeerden in te nemen. Op 8 maart 2014 komt de film Kenau uit. De producent vroeg Tessa de Loo een roman te maken van het manuscript. Romanniseren is misschien wel een aardig Nederlands woord daarvoor.

Vaker gebeurt dat andersom, wordt er een film gemaakt van een boek. De Loo kende weinig van deze episode in de vaderlandse geschiedenis en moest zich inlezen voor ze haar ja woord gaf. Ze werd enthousiast over Kenau en schreef een roman met de gelijknamige titel die vorige week bij Boekhandel De Vries werd gepresenteerd. Ze vertelt erover aan ouders van leerlingen van het Stedelijk Gymnasium Haarlem.

De Tachtigjarige Oorlog was geen gemakkelijke tijd voor de Nederlanden. Vooral niet toen de Tiende Penning werd ingevoerd waarmee Philips II de oorlog tegen de sultan van Constantinopel wilde financieren. De maatregel zette kwaad bloed. Onafhankelijkheid en vrijheid van godsdienst waren belangrijk voor de Hollanders. De strijd die de Haarlemmers een half jaar tegen de belegeraars volhielden, is volgens De Loo een avontuur verhaal op zich. Helaas werd de stad ingenomen, maar wellicht door het lange standhouden kon in Alkmaar de victorie beginnen.  

Nadat ze de nodige literatuur had gelezen onder andere van Els Kloek, vond De Loo dat het scenario niet geheel naar de historische werkelijkheid was. Zo had Kenau vier kinderen in plaats van de twee die in de film figureren en kon de jongste dochter Kathelijne niet vlak voor het beleg met haar vrijer Pieter, een zoon van Ripperda, naar een oom in Culemborg vluchten waar ze vervolgens op de brandstapel belandden, omdat die plaats in handen van de prins was. Dat de oudste dochter haar zusje doodschiet voor de vlammen aan haar likken, vond De Loo een beetje veel Calamity Jane.

De Loo kon niet de historische feiten heen en veranderde de vlucht van de geliefden naar Culemborg in een deelname aan een kleine beeldenstorm in de Haarlemse Sint Bavokerk, die wel historisch juist was. De zogenaamde overval van Kenau op een munitiedepot van de Spanjaarden in de Haarlemmer Hout werd een risicovolle tocht door moerassig gebied naar de vloot van de prins bij Vijfhuizen om contact te houden en munitie terug te brengen.

De scenarioschrijvers namen haar kritiek niet altijd serieus. Het veranderen van het script kost namelijk veel geld. Kenau heeft dus in de film twee dochters en de oudste schiet de jongste neer om haar een akelige dood op de brandstapel te besparen, al was het hanteren van een musket voor een negentienjarig meisje geen eenvoudige zaak, laat staan het doden met één schot. Hoewel De Loo in grote lijnen het scenario volgde, zegt ze dat het interessant is zelf de verschillen tussen boek en film te bekijken.

Over Kenau was niet zoveel bekend. Ze was de dochter van de burgemeester en zette na de dood van haar man de scheepswerf voort. Ze kwam voor haar rechten op en was vaak betrokken bij rechtszaken van wanbetalers. Voor het beleg hielp ze mee met het verstevigen van de wallen en haalde plattelanders de stad in, die in loodsen ondergebracht werden. Door de vele inwoners werd de honger tijdens het beleg erger. Pamfletten uit die tijd die zijn gevonden vertellen over haar strijd en geven een afbeelding van haar weer. De Loo denkt dat die op waarheid berusten. De wreedheid van de Spanjaarden maakte dat vrouwen meehielpen met de strijd. Ook Alkmaar kende zo’n verzetsstrijder. Helaas, zegt De Loo, komen dit soort vrouwen nooit in de geschiedenisboeken terecht.
De filmproducenten wilde Kenau laten sterven als heldin maar de stadshistoricus van Haarlem tikte hen op de vingers. Kenau kwam om op een schip dat naar Scandinavië ging om hout te halen, maar dat werd overvallen door piraten. Het schip werd later in Denemarken te koop aangeboden.

De Loo leest voor uit het eerste hoofdstuk waarin Kenau en haar dochters bezoek krijgen van neef Klaas uit Naarden die, als hij eenmaal ontdooit is, vertelt over de moord op zijn familie door de Spanjolen. Deze trekken in de richting van Haarlem. Dus werk aan de winkel.

Vervolgens komt er een vraag uit de zaal over de vrijheid die De Loo kreeg om af te wijken van het script.
De Loo zegt dat de producenten wisten dat ze het scenario niet zou nabootsen. Ze wilde meer diepte geven aan het filmverhaal en brak eenmaal met de verhaallijn omdat een roman nu eenmaal een andere spanningslijn heeft dan een film. Ieder gaat op zijn eigen manier met het thema om. 2014 wordt een Kenau jaar. Er komt ook nog een opera uit, Lydia Rood schrijft een kinderboek en Els Kloek een nieuw historisch werk.
Ze memoreert de verontwaardiging die ze voelde toen ze de film zag die naar aanleiding van haar roman De tweeling (1993) was gemaakt. Er waren ingrijpende veranderingen in aangebracht. Tijdens de première in Tuschinsky, temidden van een ademloos kijkend publiek, kreeg ze er meer waardering voor. Toch vond ze het een vreemde gewaarwording als men tegen haar zei dat men haar film gezien had.  

Tenslotte vertelt ze over haar pseudoniem. Haar echte naam was geen handige schrijversnaam. Vanwege haar band met Texel wist ze al gauw dat haar voornaam Tessa moest zijn, maar een achternaam wist ze lang niet, tot ze door Tessenderlo in de Belgische Kempen reed.
  
Hier meer info over Kenau met foto’s uit de film die in Budapest werd opgenomen op de site van Geschiedenis Beleven.  

Geen opmerkingen:

Een reactie posten