Recensie: Het verwende kind syndroom (2011), Willem de Jong

Controversieel onderwerp nader beschouwd

Willem de Jong pakt met ‘het verwende kind syndroom’ een controversieel onderwerp op. Temeer omdat het niet als zodanig erkend, ongedefinieerd en moeilijk meetbaar is. Het verschijnsel doet denken aan de narcistische persoonlijkheid die de Amerikaanse historicus Lasch eind jaren zeventig om zich heen meende te ontwaren.

Het zal ongetwijfeld regelmatig voorkomen dat kinderen door zogenaamde hyperouders met een zak chips en een glas prik voor de televisie gezet worden. Ik kan me zelf nog de tijd herinneren dat ik weer eens een film van Pipi Langkous opzette en zelf heerlijk met een boek op de bank ging liggen. Anderzijds trapt De Jong daarmee ouders op de ziel die niet terugwillen naar de goede oude tijd, waarin men poep nog met een lange oe schreef (zoals mijn zoon me wel eens inwrijft als ik weer eens over vroeger begin). Frustratie een bron van energie en motivatie noemen en spreken over een land van watjes en softies is al snel tegen het zere been.

Opvoeden speelt zich af in een maatschappelijk krachtenveld dat aan verandering onderhevig is. Vooral in onze tijd, die ook wel een overgangsfase naar een nieuwe periode genoemd wordt, is het niet verwonderlijk dat daarin wel eens wat misgaat. Vooral als er materieel veel te verhapstukken is, wordt daarmee al snel aandacht gecompenseerd. Aanpassing aan nieuwe omstandigheden kost moeite en vroeger ging er natuurlijk ook veel mis.

Naast het fraaie portret op de omslag van een verwend meisje, dat doet denken aan het pruilende prinsesje uit Klokhuis, treffend uitgebeeld door Tjitske Reidinga, lezen we als ondertitel: jongens en meisjes verwaarloosd door verwenning. Verwenning als vorm van verwaarlozing. Het gaat daarbij om een tragisch gebrek aan liefde en steun. Romans staan er vol van, in films worden er vele tranen over vergoten. Er bestond niets mooier als de onderwijzer van de derde klas op het eind van een lange schooldag voorlas uit Kruimeltje, de jongen die voor galg en rad opgroeide.

De drie vormen van verwenning die De Jong onderscheidt: materieel, pedagogisch en affectief, zou ik eerder vormen van verwaarlozing noemen. De motieven voor het oververwennen - dat mij een betere term lijkt dan problematisch verwennen - kunnen heel verschillend zijn, maar hebben ook vaak te maken met de eigen achtergrond van de ouders. Zij dragen zelf ook een rugzak aan oud zeer mee. Problematisch verwennen heeft raakvlakken met andere stoornissen en syndromen als ODD, depressie of ADD. Het is goed daarop bedacht te zijn als er zo’n psychiatrische stoornis gesplakt gaat worden.

In een wat houterige stijl recapituleert De Jong op schoolse wijze opvoedingsstijlen en de ego ontwikkeling volgens Erikson. Af en toe komt er een casus langs, die meer handen en voeten aan het betoog geeft. Dat hadden er meer mogen zijn in het oerwoud van de geschetste mogelijkheden en moeilijkheden.

De Jong schrijft vanuit de jeugdhulpverlening. Het is daaruit wellicht verklaarbaar dat hij wil stilstaan bij een doel voor de ouders. Volgens mij hebben ouders van kinderen die helemaal geen doelen nodig. Het contact tussen kinderen en ouders is een vorm van samenspel waarbij onderling de regels worden bepaald, die met het vorderen van de leeftijd, steeds weer worden aangepast. Anderzijds vindt ook De Jong dat ouders geen project van hun kind moeten maken. Daar zullen de meeste ouders het wel mee eens zijn.

Hier een artikel uit Trouw van 15 mei j.l. over dit onderwerp van de hand van Mieke van Stigt. Met een link naar de reactie van Willem de Jong. Hier een recensie van Het Moederfront d.d. april j.l. met daarna ook nog een reactie van de auteur. Hier de site van de in het boek genoemde organisatie Eigen kracht, die eigen netwerken vormt van lotgenoten(groepen), zoals men in de Verenigde Staten al veel gewoner is te doen.  

aangepast om 11:12 uur.