Dirk de Wachter over Borderline Times, VPRO – Boeken, 24 maart 2013

De maatschappij werkt als een citroenpers

Het is niet ongewoon dat psychiaters zich in het maatschappelijk debat mengen. In de jaren zestig en zeventig was er een sterke beweging van antipsychiaters die zich opwierpen tegen  traditionele opvattingen over gekte en waanzin. De Vlaamse psychiater en psychotherapeut Dirk de Wachter gaat niet zo ver dat hij medicatie voor borderliners wil afschaffen, maar hij kondigt wel het einde van de normaliteit aan.

In zijn boek Borderline Times karakteriseert De Wachter onze Westerse maatschappij als een borderline samenleving. Wim Brands citeert van de achterflap: ‘Collectief zijn we op weg naar ziekte en ongenoegen.’ Hij wil weten hoe De Wachter daarbij komt.

De Wachter geeft veel lezingen en leerde van zijn publiek dat er geen wezenlijk verschil is tussen de zogenaamde gezonden en zieken. Iedereen heeft last van relationele instabiliteit, identiteitsproblemen en affect-stoornissen.

Brands wil weten welke klachten een borderliner heeft, maar vraagt zich meteen af of de term klacht wel goed gekozen is.

De Wachter bevestigt dat een borderliner niet komt met een klacht maar dat anderen met klachten over hem of haar komen. Borderliners zijn onvoorspelbaar en impulsief en worden dan ook vaak gedwongen opgenomen. Hij ziet een gebrek aan tolerantie voor de afwijkende medemens. Elke afwijking wordt gepsychiatriseerd. Kleine kinderen die druk zijn of creatief krijgen meteen het etiket adhd o.i.d. opgeplakt.

De Wachter is iemand die de feiten kent: door de toegenomen diagnostiek zou 13,8 % van de bevolking inmiddels als borderliner ingeboekt kunnen worden.

Brands vraagt zich af of de borderliners onder de kijkers zich niet in de steek gelaten zullen voelen door zijn opvattingen.

De Wachter vindt goede hulpverlening van belang, maar de problemen breiden zich uit en wel over het hele spectrum van de psychiatrie. Elke oneffenheid in het leven wordt een psychiatrische aandoening, of het om rouwverwerking gaat of druk gedrag. Hij ziet de psychiatrie als een reddingsboot die te vol wordt, waardoor men dan maar reddingsvesten gaat uitdelen aan overbelaste mensen. Dat de maatschappij psychiatrie creëert is, voor De Wachter een uitgemaakte zaak. Hij spreekt van een citroenpersmodel, waarin mensen  uitgeperst worden.        

Een fraaie onderbreking van dit terminologisch geweld wordt gevormd door de uitroep van Brands dat hij zelf vroeger ook een drukke jongen was. De Wachter valt hem bij. Hij was zelf ook onrustig, las vijf boeken tegelijk en had problemen met luisteren.

Wat is er fout gegaan? vraagt Brands.

Vanaf de jaren negentig is het gebruik van medicatie sterk toegenomen. De problemen zijn uit de hand gelopen. De economische crisis heeft daaraan alleen maar bijgedragen. De statistieken daarover spreken een duidelijke taal.

De Wachter weet dat hij een lastige boodschap brengt. Men verwijt hem dat hij teveel naar zijn patiënten luistert.

Het ongebreidelde streven naar geluk is een riskante zaak, zegt hij. Het verlangen fantastisch en uniek te zijn maakt ongelukkig. Hij pleit voor een samenleving die een relationele samenhang vertoont, waarin men elkaar opvangt als men door een moeilijke periode gaat.    

Hier zet Dirk de Wachter zijn gedachten uiteen in de talkshow De kruitfabriek.