Benali boekt Bint, NTR, 24 maart 2013

 Leerlingen moeten stijgen, de leraar niet dalen

De novelle Bint van F. Bordewijk (1884-1965) is bijna tachtig jaar oud. Zij (de novelle is eerder vrouwelijk dan mannelijk zegt Van Dale) is een klassieker, die al bij het verschijnen in 1934 heftige reacties opriep en zij is nog steeds actueel. Gaat het in opvoeding en onderwijs om orde en tucht of staat het kind centraal?

Bint gaat over een leraar De Bree die een moeilijke vierde klas, de Hel genoemd, overneemt van een collega die het niet kon bolwerken en gesteund wordt door directeur Bint. Het boek werd geschreven in een tijd van crisis en opkomend fascisme. De roep om een sterke man werd luider. Recensenten waren niet onverdeeld positief, vooral van socialistische zijde niet. Hij kreeg als kritiek dat hij Hitler in de kaart speelde. Menno ter Braak was wel te spreken over de novelle, maar Du Perron vond Bordewijk een rare man.

Abdelkader Benali praat over Bint met drie kenners in het Amsterdamse restaurant Bordewijk.

Tom Egberts kon zich als 17 jarige goed inleven in de sfeer in de Hel. Hij was onder de indruk van het taalgebruik. De eerste zin zet meteen al de toon: ‘De Bree zijn denken was hoekig en norsch.’ Tijdens het voorlezen van de opstelling van het elftal van het voormalige HFC Haarlem moest hij denken aan de vele bijzondere namen die Bordewijk gebruikte.

Voor Maarten ’t Hart is alles met Bint begonnen. Het was zijn eerste literaire boek. Alles was anders. Maarten heeft zelf onderwijs ervaring en weet dat leerlingen het liefst rust en orde willen. Hij bestrijdt het idee van Egberts als zou Bint een waarschuwing tegen het nazisme inhouden. In heel zijn werk uit Bordewijk zich over orde.

Vic van de Reijt las, als hij een moeilijke 4 Havo klas had, het hoofdstuk de Hel voor

Biografe Elly Kamp toont het kleine archief van Bordewijk in het Letterkundig museum. Bordewijk was advocaat en gaf les in handelsrecht aan twee scholen, waaronder een hele rechtlijnige. Zijn gymnasiumleraar Van Aalst stond model stond voor Bint. Bordewijk hield niet van een weke opvoeding.

Lodewijk Wiener ging in 1962 bij hem op bezoek. Het statige kantoorpand in Den Haag waar hij werkte is in verval. Het gespreksverslag werd in 1971 in Tirade gepubliceerd.

Neef Ferdinand, huisarts in ruste, keek tegen zijn oom op. Hij toont een album met foto’s. Bordewijk had een afwerende houding. Hij leest Bint voor, maar vindt het moeilijke vanwege de half gesnauwde zinnen.

Bint wordt nog steeds veel gelezen. Benali gaat naar een scholengemeenschap in Utrecht waar een VWO 4 klas collages heeft gemaakt. De lerares is duidelijk tegen de leerlingen. Ze moeten hun jassen uit, net als de mobieltjes. De leerlingen voelden zich aangesproken door de omvang van Bint maar ook door de begrijpelijke taal.

Bordewijk vond dat een leraar niet moest dalen maar de leerlingen stijgen. Benali meent dat de roep om een strengere leraar toeneemt en bespreekt dit met Jet Bussemaker, minister van Onderwijs. Jet is voor goede afspraken die nageleefd worden met daarbij de nodige disciplinaire maatregelen, maar niet voor orde en discipline alleen. Leerlingen moeten ook zelfstandig worden. 

In Bint komt het volgende rijtje voor: Peert – Kiekertak – Bolmikolke – Klotterbooke – Taas Daamde – Whimpysinger – De Moraatz – Van der Karbargenbok – Surdie Finnis - Schattenkeinder. Enkele namen uit Karakter: Dreverhaven – Katadreuffe – Stroomkoning – Te George – Rentenstein – De Gankelaar – Den Hieperboree. (Bron: Wikipedia)

Hier de tekst van de novelle in de dbnl. De omslag van Bint op de bijgevoegde foto komt van een nieuwe uitgave van Nijgh & van Ditmar. In deze jubileumeditie gaat editeur Wiene 't Hoen uitgebreid in op de ontvangst en de betekenis van de roman.Waarom het roman van een zender heet ontgaat mij even.