Hier is…Adriaan van Dis, Vara-televisie, 14 maart 2013

Nostalgische televisie met een actuele kern

Ter gelegenheid van de Boekenweek presenteert Adriaan van Dis nog eens zijn befaamde boekentalkshow uit de jaren 1983 tot 1992. Het decor is hetzelfde evenals zijn gestreepte roze overhemd en de glazen wijn, water of whisky.

Als eerste gast ontvangt hij Judith Schalansky (1980), een innemende jonge schrijfster die blijk geeft van een intelligente kijk op de wereld. Ze is eveneens ontwerpster en maakt ook tekeningen. Boeken zijn voor haar ook om te kijken en om de zinnen te prikkelen, zoals een SM bijbel voor mensen die van typografie houden. Ze maakte Atlas der abgelegenen Inseln (2009) omdat ze als kind in Oost-Duitsland avonturier wilde worden. Vorig jaar kwam haar tweede roman Der Hals der Giraffe (2011) in het Nederlands uit onder de titel De lessen van mevrouw Lohmark. Die gaat over een geharnaste biologielerares ten tijde van de ontvolking van Vorpommern, waarvan je je niet kunt voorstellen dat ze ooit seks heeft gehad. Biologie is zowel een objectieve wetenschap als een ideologie waarin het wemelt van de culturele aannames. Mevrouw Lohmark die toch moet weten dat biologie aanpassing betekent, wil niet weten van de ondergangsstemming en houdt vast aan de utopie van de maakbaarheid.

Van Dis hoort Schalansky uit over haar heimwee naar de DDR. Hij voedt dit door te zeggen dat hij het zelf ook mist, het idealisme in een tijd van globalisering en culturele onverschilligheid. Schalansky ziet de er waarde van in om zonder houvast te leven, om dit leven uit te houden, maar geeft tenslotte toe dat ze dat vaak niet aankan en dan wel eens wil dat er iemand is die de beslissingen neemt, zoals mevrouw Lohmarck. 

De tweede gast is de sympathieke Brits-Amerikaanse advocaat Clive Stafford Smith (1959, zie foto), die zijn leven wijdt aan de strijd tegen de doodstraf in de Verenigde Staten. In 2007 schreef hij The Eight O'Clock Ferry to the Windward Side: Fighting the Lawless World of Guantanamo Bay over zijn vijftien cliënten aldaar. Er zitten nog 166 personen gevangen, waarvan de helft vijf jaar geleden al vrij had moeten komen. Velen werden onschuldig veroordeeld omdat er veel geld werd uitgeloofd voor mannen met baarden die in Tora Bora gesignaleerd waren. In zijn boek Injustice (2012) wijdt hij zich aan de zaak tegen Kris Marahaj die al 26 jaar onschuldig in de gevangenis zit. Hij toont de tekortkomingen in het rechtssysteem aan, gelooft er niet in, maar geniet wel van zijn werk. Hij maakte zes executies mee en zegt dat het geen lolletje is om te zien hoe men geroosterd wordt. Hij roept Nederlanders op het bedrijf Hospira te boycotten dat dodelijke injecties aan de Verenigde Staten verkoopt. Zijn motivatie voor zijn werk ontleent hij aan zijn vader die een bipolaire stoornis had en zijn opluchting toen bleek dat de man niet slecht was, maar ziek, niet bad maar mad in de woorden van Clive. Hij vindt het een plicht te minder bevoorrechten te helpen. Chapeau! Met meer van dit soort mensen zou de wereld er anders uitzien.

Tenslotte schuiven Eva en Maarten Biesheuvel aan. Een vergissing van de programmamakers, want Maarten is behoorlijk manisch depressief en begint meteen een kerklied te zingen. Hij schrijft nog steeds maandelijks voor Hollands Maandblad en belt hoofdredacteur Bastiaan Bommeljé als hij weer een kantlijnverhaaltje klaar heeft, zoals dat heet. Maarten leest het aangrijpende Brief aan mijn vader voor waarin hij hem vertelt over zijn angst die alle plezier in het leven vergalt en hem geheel afhankelijk maakt van zijn vrouw Eva. Van Dis vraagt Eva hoe het is dat Maarten zichzelf als een eenzame debiele zoon beschouwt, maar Eva zegt dat hij ook anders is en wel iets bereikt heeft, hetgeen meteen door Maarten wordt ontkend.

Al met al een katerige afsluiting na twee boeiende gesprekken. Hier een integrale weergave van het programma op Joop.nl. Ik probeerde nog te achterhalen hoe de dunne bundel met blauwe stofomslag heet waarin Brief aan mijn vader staat en hoe me aanbevolen voor de titel.

Hier een Volkskrantartikel uit eind 2011 over het EU-verbod op de export van executiemedicatie.

Afgelopen week werd bekend dat het ABP daarin belegt. Trouw schreef het volgende:

Volgens de Britse doodstrafadvocaat Clive Stafford Smith, directeur van Reprieve, nemen steeds meer farmaceutische bedrijven maatregelen om te voorkomen dat hun producten oneigenlijk worden gebruikt. "Ze zijn toegewijd aan hun uitgangspunt dat ze medicijnen maken die levens redden en niet beëindigen", schrijft hij in een brief aan het ABP. Maar Hospira verzuimt maatregelen te nemen, waardoor volgens Stafford Smith het bedrijf nu een van de belangrijkste leveranciers is voor executiemiddelen.

Het ABP reageerde aanvankelijk niet op de op 21 februari verstuurde brief van Reprieve. Gisteren antwoordde ABP-bestuursvoorzitter Henk Brouwer Reprieve dat het pensioenfonds 'van farmaceutische bedrijven verwacht dat ze een helder beleid hebben om te voorkomen dat zij betrokken raken bij mensenrechtenschendingen'.

De Amsterdamse advocaat Bart Stapert, die in de VS ter dood veroordeelden bijstaat, overweegt juridische stappen tegen het ABP. "Pensioenfondsen horen niet te investeren in bedrijven die bijdragen aan schendingen van mensenrechten. De uitvoering van de doodstraf is een schending van het fundamentele recht op leven." Uit: Trouw, 15 maart 2013.