Welcome, reader! According to Antony Hegarty in this second decade of the new century our future is determined. What will it be? Stays all the same and do we sink away in the mud or is something new coming up? In this blog I try to follow new cultural developments.

Welkom, lezer! Volgens Antony Hegarty leven we in bijzondere tijden. In dit tweede decennium van de eenentwintigste eeuw worden de lijnen uitgezet naar de toekomst. Wat wordt het? Blijft alles zoals het is en zakken we langzaam weg in het moeras van zelfgenoegzaamheid of gloort er ergens iets nieuws aan de horizon? In dit blog volg ik de ontwikkelingen op de voet. Als u op de hoogte wilt blijven, kunt u zich ook aanmelden als volger. Schrijven is een avontuur en bloggen is dat zeker. Met vriendelijke groet, Rein Swart.

Laat ik zeggen dat literaire kritiek voor mij geen kritiek is, zolang zij geen kritiek is op het leven zelf. Rudy Cornets de Groot.

Do not go gentle into that good night, Old age should burn and rage at close of day; Rage, rage against the dying of the light. Dylan Thomas.

Het is juist de roman die laat zien dat het leven geen roman is. Bas Heijne.

In het begin was het Woord, het Woord was bij God en het Woord was God. Johannes.



zaterdag 4 november 2017

Recensie: Harnas van Hansaplast (2017), Charlotte Mutsaers


Aangrijpende beschouwing over de eenzame dood van een broer

Charlotte Mutsaers, meesteres van de verbeelding, heeft dit keer gekozen voor een autobiografische invalshoek en speelt daarmee in op de tendens om fictie en feiten meer in elkaar te laten overvloeien. Het zelf bedachte verhaal maakt in de literatuur steeds vaker plaats voor een persoonlijke invalshoek. Het verhaal dat Mutsaers vertelt over de dood van haar broer Barend na de kerstdagen van 2001 past hierin. Hoewel we de heerlijke gekte moeten missen kunnen we ons nog steeds laven aan de prachtige stijl die we uit eerder werk van de schrijfster kennen. Net als in Koetsier Herfst (2008) pepert ze haar beschouwingen over de mens, die zich in de moderne wereld behoorlijk aan zijn lot overgelaten kan voelen, met uitspraken van  medeschrijvers zoals Herta Müller), wetenschappers als Dick Swaab en denkers als Ortega y Gasset.

De eenzame dood van Barend kan niet los gezien worden van het gezin waarin deze tragedie zich voordeed. Met pakkende anekdotes  beschrijft Mutsaers het welgestelde gezin waarin haar broer een nakomertje was en door een klein maar heftig incident zijn gebit verwaarloosde, hetgeen van kwaad tot erger ging. Dysfunctioneel noemen we tegenwoordig een gezin waarin de ouders zo hun eigen kijk op de opvoeding hebben. De vader was van de controle, de moeder ontbrak het aan liefde, in ieder geval voor haar dochters. Ze had meer genegenheid voor het nakomertje, dat ze alle ruimte gaf die hij maar vroeg, hetgeen ook een manier kan zijn om een kind te verwaarlozen. Barend bewoonde het bovenhuis aan de gracht in Utrecht toen zijn zussen het ouderlijk huis verlieten en bleef daar ook na de dood van zijn moeder op jonge leeftijd en die van zijn vader enkele jaren later. De laatste jaren ging het snel bergafwaarts met hem. Contact wilde hij niet meer met zijn zussen, laat staan met anderen.

In deze toestand begint het boek. Al gauw komt er een telefoontje van de politie dat Barend dood gevonden is en afgevoerd. De zussen stellen zich op de hoogte van de feiten en beginnen aan een heidens karwei om de woning leeg te krijgen voor de door de eigenaar gestelde deadline. De stof ligt zo hoog opgehoopt in de ongebruikte huiskamer dat de lezer het er benauwd van krijgt. Spanning ontleent het verhaal aan de vondsten die de zussen doen in de bezittingen van Barend, waaronder een grote sortering duur pornografisch materiaal. Verloren gegane voorwerpen uit hun jeugd leiden tot de nodige verrassingen en associaties tot wonderlijke redeneringen, zoals over Fisherman’ s Friend. Door de speurtocht ontstaat een steeds beter beeld van de eenzame broer, die zelf in een kattenbelletje verwijst naar Frans Pointl, een schrijver die in deze sfeer niet misstaat. Het opruimen is een verwerkingsproces, maar wel een met een dikke zwarte rand. Het idee dat Barend door het leven in de steek gelaten is, maakt het niet gemakkelijk om zijn dood te accepteren. Mutsaers gaat, om meer licht op zijn verleden te laten schijnen, zelfs uit eten met twee jeugdvrienden van Barend, zodat het leed enigszins gedeeld kan worden. Gelukkig is haar stijl zo beeldend dat de ergste kanten van het drama daardoor afgezwakt worden, zoals bijvoorbeeld in een fragment over de etensborden, die beeltenissen van de fabels van Fontaine bevatten: ‘Ieder van ons had zijn eigen bord, zodat ik al op zes jaar ‘Le corbusier et le renard (De raaf en de vos) vanbuiten kende en er elke avond van genoot om het gedicht dat in flarden van onder het eten met jus vandaan kwam uit mijn hoofd te kunnen aanvullen.’  

Door haar artistieke invalshoek neemt Mutsaers de lezers voor zich in en weet het gevaar van particularisme te vermijden. Haar openhartigheid en haar kwetsbare opstelling rond het een portret van haar broer, dat volgens haar onvermijdelijk ook een zelfportret is, valt te prijzen. Durven is volgens Mutsaers een kunst, die men niet zo maar aangereikt krijgt maar die heeft ze als geen ander onder de knie gekregen. Ze schroomt niet om in extenso uit te weiden over de mogelijke achtergronden waardoor iemand zijn gebit verwaarloost en ook over de vondst van kinderporno neemt ze, haar belofte aan de lezer getrouw, geen blad voor de mond. De omslag verdient een aparte vermelding. De schrijfster meldde op Facebook dat ze nauwelijks van de leukoplast op de kaft kon afblijven toen zij haar presentie-exemplaren binnenkreeg. Datzelfde overkomt de lezer die haar boek tot zich neemt, maar dan vooral wat betreft de inhoud. Die kan niet rusten tot hij de hele weg met Mutsaers is meegelopen, zelfs al weet hij waar die naartoe voert.

Hier mijn bespreking van Koetsier Herfst.




Geen opmerkingen:

Een reactie posten