Welcome, reader! According to Antony Hegarty in this second decade of the new century our future is determined. What will it be? Stays all the same and do we sink away in the mud or is something new coming up? In this blog I try to follow new cultural developments.

Welkom, lezer! Volgens Antony Hegarty leven we in bijzondere tijden. In dit tweede decennium van de eenentwintigste eeuw worden de lijnen uitgezet naar de toekomst. Wat wordt het? Blijft alles zoals het is en zakken we langzaam weg in het moeras van zelfgenoegzaamheid of gloort er ergens iets nieuws aan de horizon? In dit blog volg ik de ontwikkelingen op de voet. Als u op de hoogte wilt blijven, kunt u zich ook aanmelden als volger. Schrijven is een avontuur en bloggen is dat zeker. Met vriendelijke groet, Rein Swart.

Laat ik zeggen dat literaire kritiek voor mij geen kritiek is, zolang zij geen kritiek is op het leven zelf. Rudy Cornets de Groot.

Do not go gentle into that good night, Old age should burn and rage at close of day; Rage, rage against the dying of the light. Dylan Thomas.

Het is juist de roman die laat zien dat het leven geen roman is. Bas Heijne.

In het begin was het Woord, het Woord was bij God en het Woord was God. Johannes.



zondag 16 april 2017

De Matthäus Missie van Reinbert de Leeuw (2016), documentaire van Cherry Duyns


Het ontpellen van een jaarlijks terugkerende traditie werkt inspirerend

Het is alweer bijna dertig jaar geleden dat Cherry Duyns pianist, componist en dirigent Reinbert de Leeuw interviewde over moderne klassieke muziek. Inmiddels heeft de achtenzeventigjarige zich gewend naar de Matthäus Passion van Bach. Hij heeft zich grondig verdiept in de partituur en bereidt zich met het Nederlands Kamerkoor en Holland Baroque voor op een uitvoering in de Nieuwe Kerk in Amsterdam. Dat gaat in tegen de traditie om de Passion jaarlijks in het Concertgebouw uit te voeren, maar er zijn ook inhoudelijke veranderingen.

De documentaire begint heel rustig met een fragment uit de Matthäus Passion, op de piano gespeeld door Reinbert de Leeuw. Daarna zien we Judith Steenbrink van Holland Baroque die in de Nieuwe Kerk haar viool uitprobeert met een koraal. De Leeuw luistert toe en is tevreden over de klank in de sacrale omgeving. Hij had nooit gedacht dat hij ooit de Matthäus Passion van Bach zou dirigeren. Het kwam op zijn weg door inleidend werk eraan in het Limburgse. De laatste tijd heeft hij zich intensief met elk woord en elke noot van de Matthäus Passion beziggehouden. Hij spreekt zelf van een obsessie, maar het is voor de zangers en musici een voorrecht daaraan mee vorm te geven.

Peter de Groot van het Nederlands Kamerkoor spreekt van een weg terug die De Leeuw inslaat en daarmee doelt hij op de interpretatie van De Leeuw, die meent te weten wat Bach bedoeld heeft. Zelf zegt De Leeuw dat we, anders dan bijvoorbeeld Strawinsky, niets van Bach weten, maar dat hij de arrogantie heeft om in diens schoenen te gaan staan. De Groot noemt de keuzes die De Leeuw maakt, gedurfd. Zijn ode aan de verinnerlijkte retorica brengt hem na vijfentwintig jaar uitvoeren in tranen. Ook Judith Steenbrink is zeer geraakt door het samenwerken met De Leeuw. Zijn broosheid maakt dat nog ontroerender. Ze ziet dat De Leeuw de emoties tijdens het dirigeren meebeleeft en dat bezorgt haar een brok in de keel. Alle achtenzestig nummers moeten door het orkest opnieuw ontpeld worden en dat geldt ook voor het koor.

We zien een repetitie, waarbij De Leeuw met het koor aan de slag gaat. Een collectieve woedeuitbarsting moet volgens De Leeuw spetteren. De klanken dienen scherper naar voren gebracht te worden. Hij wijst het orkest erop dat ze geen lettergrepen moeten spelen maar zinnen, zoals het koor doet. Tegen Duyns zegt De Leeuw dat de Matthäus Passion muzikaal gesproken het hoogst bereikbare is en dat het onvoorstelbaar is dat één persoon de partituur heeft geschreven. Hij gaat in op de kruisvorm ervan met in het midden de verloochening van Jezus die gevolgd wordt door het Erbarme dich. De Leeuw denkt dat Bach zich met Petrus identificeerde. Ook noemt hij drie zuilen, ingeluid door een jongenskoor uit Rolde, die daarmee de zaak met een soevereine rust aan de gang brengen.

Aan de piano gezeten praat hij verder over de muzikale grootte van de Matthäus Passion. Hij speelt de strofe Meine Seele ist bedrübt bis an den Tod en vertelt dat daar vier mollen in zitten die een mooie verbinding vormen met het stuk van de tenor dat begint met een des. Hoe meer mollen des te menselijker de toon. Dat zien we terug in de uitroep Eli, Eli, lama sabachtani als Jezus sterft. Opeens wendt hij zich niet meer tot de vader maar tot God waarmee hij zijn mens-zijn uitdrukt. Voor het concert op 21 maart 2016 zit De Leeuw lang met zijn handen voor zijn gezicht om zich voor te bereiden op datgene dat, zoals hij zelf uitdrukt, groter is dan een mens kan bevatten. Het is al een pracht om het werkproces vanaf de zijlijn te volgen en net als het eerdere interview een zeer inspirerend staaltje televisiemaken.

Hier de trailer, hier mijn verslag van het interview van Duyns met De Leeuw

Geen opmerkingen:

Een reactie posten