De aftrap van de zesde jaargang van de Vertalersgeluktournee
is dit jaar in Heemstede, dat de avonden samen met Athenaeum Boekhandel Haarlem organiseert en bij toebeurt de locatie is waar het tournee langs komt. Hier zijn de vertalers aanwezig van drie romans uit de
longlist voor de Europese literatuurprijs 2016, te weten:
Paula Stevens, die De
vlamberken van de Noor Lars Mytting vertaalde, Anneke Bok, die Nora
van de Ier Colm Tóibin voor haar rekening nam en Els de Roon Hertoge en Paul van der Woerd die De aardappels en de staat van Oleg
Pavlov uit het Russisch vertaalden.
Na een welkom van boekhandelaar Arno Koek, leidt literair
vertaalster Nicolette Hoekmeijer de avond in.
Ze verbindt het geluk van vertalen met de vrijheid die het werken biedt en met
het plezier van talig bezig zijn. Ze vergelijkt een goede vertaling met het vlekkeloos gewassen raam, zodat het glas onzichtbaar lijkt, zoals haar vader ooit
opmerkte nadat ze als kind zich zeer bekwaam van deze taak gekweten had.
De Roon Hertoge en Van der Woerd houden een samenspraak over
hun vertaling van De aardappels en de
staat. Ze kregen het boek aangereikt door de uitgever nadat ze een titel van Sorokin hadden voorgesteld. De aardappels en de staat gaat over een strafkamp in de steppe van
Kazachstan in de jaren tachtig dat bewaakt wordt door een
garnizoen. De kapitein daarvan is ontevreden met het eten en besluit de rotte
aardappelen onder de grond te stoppen. De oogst hiervan wordt echter
tegengewerkt door zijn manschappen en de Inlichtingendienst. Het verhaal werd steeds
onwaarschijnlijker. De Russische titel duidde al op een sprookje en de roman
begint ook als zodanig. Pavlov trekt allerlei taalregisters open. Hoewel de
uitgever vroeg of de vertalers clementie wilden hebben met de lezers, werd hun
vertaling steeds gewaagder en letterlijker, maar dat hoorde bij dit boek. Het scheppend werken
is bevrijdend en dat is voor hen vertalersgeluk. Na deze moeilijke roman gaat
het vertalen inmiddels van een leien dakje.
Bok vertaalt al dertig jaar. Ze begon met Kerewln (1985) en noemt het oplossen van
problemen het een na mooiste aspect van haar vak. Het grootste geluk geeft het
vertalen van een werk van wereldklasse, zoals Tóibin die schrijft. Hij heeft
een groot oeuvre achter zich met non-fictie en fictie zoals De meester over Henry James en Het testament
van Maria, waarin we Jezus leren kennen vanuit het gezichtspunt van zijn
moeder. Nora speelt zich af in de
jaren zestig in een katholiek Iers dorpje en opent met een bezoek van een buurman
aan Nora die vroegtijdig weduwe is geworden en veel rouwbezoeken te verduren krijgt. Behalve deze verhaallijn kent Nora diepere lagen, zoals over de macht van de kerk, het opkomend
feminisme en de politieke tegenstellingen. Tóibin werkte met tussenpozen
veertien jaar aan de roman. In de BBC documentaire His mother’s son vertelt hij over zijn vader, die op zijn twaalfde
overleed. Het perspectief in Nora
ligt bij de moeder, die een nogal afstandelijke vrouw is. Er komt een
aangrijpende sterfscène in het boek voor waarin de vader veel pijn lijdt. De
taal is eenvoudig en heeft daardoor veel zeggingskracht, zoals kenmerkend voor
de streek. Dat in tact laten is voor Bok vertalersgeluk.
Paula Stevens moet als laatste spreker springen naar een
skikampioen, zoals een gezegde in het Noors luidt. Ze haalt een dominee aan uit
De vlamberken die zegt dat hij altijd
de waarheid spreekt, maar niet altijd spreekt. Alle personages in het boek
koesteren geheimen. Het verhaal gaat over Edward die op de boerderij van zijn
opa in het noorden van Noorwegen opgroeit omdat zijn ouders in de Tweede
Wereldoorlog in Frankrijk zijn omgekomen. Na de dood van zijn opa krijgt hij
documenten in handen over zijn ouders en zijn oom die tot een onderzoek leiden
dat zich afspeelt aan de Somme in Frankrijk en op de Shetland eilanden, waar
hij Gwen ontmoet die ook al een dubbele agenda heeft. Het spannende verhaal
omsluit de Eerste en de Tweede Wereldoorlog. Er komen
beschadigde walnotenbomen in voor en door mensen
verminkte berken die gaan vlammen en daardoor meer opbrengen. Het hout wordt onder andere
voor heften van messen gebruikt. De ontdekking hiervan betekende voor Bok
vertalersgeluk. De vlamberken was
moeilijk te vertalen vanwege veel streekeigen termen en de nadruk op geuren,
maar Mytting leverde een annotated
version met een uitleg van de termen, waarin de vragen van Stevens werden
opgenomen. De tabak in het boek is te koop bij Hajenius aan het Rokin.
Het afsluitende ronde tafel gesprek dat wordt geleid door schrijver
Gerbrand Bakker, die wel erg vaak doet alsof hij van de hoed noch de rand weet,
gaat onder meer over de werkwijze die twee vertalers hanteren. Hun samenwerking
doet denken aan die tussen Niek Miedema en Harm Damsma die in 2015 over Tijdmeters van David Mitchell vertelden.
Verder gaat het over de pleidingen tot vertaler en de achtergronden
van de vier vertalers. Het is voor hen van belang de stem van de auteur zo goed
mogelijk weer te geven. Bij de een is dat gemakkelijker dan bij de ander. Een
goed geschreven boek is volgens Bok gemakkelijker te vertalen dan een
middelmatig werk. Van der Woerd vergelijkt het met de uitvoering van een
partituur. Bok herzag laatst haar vertaling van Kerewin en stelde vast dat die er nog wel mee door kon. Stevens
zegt dat ze vroeger zelfverzekerder was en nu voorzichtiger. Tenslotte leest De
Roon Hertoge het begin voor van De
aardappels en de staat dat volgens Bakker meteen een typisch Russische
sfeer kent. Na enkele vragen uit de zaal pleit Bakker ervoor om de naam van de
vertaler op de omslag te zetten, zoals in de Engelstalige literatuur
gebruikelijk is.
Hier
meer informatie over het tournee en daaronder een link naar de Europese
literatuurprijs, hier mijn verslag van de vorige bijeenkomst in Athenaeum Boekhandel Haarlem op 28
april vorig jaar. Op 8 juni a.s. weten we hoe de shortlist van 2016 eruit ziet.
De bekendmaking is in Spui 25 in Amsterdam. De gebruikelijke animaties tussen de voordrachten waren dit keer van Marga van
den Heuvel en Michel Moormann.
Aangepast in overleg met de organisatie op 13 april om 16:40
Aangepast in overleg met de organisatie op 13 april om 16:40
Geen opmerkingen:
Een reactie posten