Fraaie scènes over de prille hervormingen in de psychiatrie
De registratie van de voorstelling Toestanden van Het Werkteater werpt ons terug in de tijd waarin de
maatschappelijke werkelijkheid nog heel wat simpeler was dan tegenwoordig. In
de jaren zeventig was democratisering het sleutelwoord. Dit begrip opende
deuren van allerlei instituties en in dit geval de psychiatrische inrichting. Door
de autoritaire verhoudingen tussen arts en patiënt te doorbreken en de
zeggenschap van de patiënt te vergroten zou een nieuwe hemel op aarde geschapen
worden. Inmiddels weten we dat de werkelijkheid niet zo gemakkelijk te
veranderen valt. Afhankelijk kan niet zomaar omgevormd worden door
onafhankelijk. Het is een misvatting die ook heden ten dage nog wordt gemaakt,
waar men onder het mom van emancipatie vooral wil besparen op de zorgkosten aan
mensen die dat hard nodig hebben. In de jaren zeventig had men daar tenminste
nog geen last van. Het Werkteater brengt de oude wereld dichterbij in een achttal
sketches of scènes, waarin we een beeld krijgen van de veranderende opvattingen
die zich in de maatschappij voordeden.
De film Toestanden
begint in een traditioneel gezin met een vader (Herman Vinck) aan het hoofd en
de moeder (Joop Admiraal) die als de ondergeschikte van de man niet veel meer
kan dan doen dan voor zich uit staren en haar hoofdpijn verdragen. De
opgroeiende dochter (Daria Mohr) wil haar eigen leven leiden, haar eigen
beslissingen nemen. In de laatste scène doet ze dit ook maar daarvoor heeft ze
nog een lange weg te gaan. Het is grappig dat de rollen van mannen en vrouwen,
zoals vaker gebeurt, door elkaar gehaald worden. Zo speelt Shireen Strooker in
Thuis een oom die een spelletje komt kaarten hetgeen er door de toestand van
Daria niet meer van komt en Joop Admiraal de rol van moeder, die hij verder uitwerkte
in de voorstelling U bent mijn moeder, waarin hij zijn eigen demente moeder in een verzorgingstehuis in Delft op voortreffelijke wijze uitbeeldt.
Daarna wenden we ons samen met een filmploeg naar het
gebouw, waar Daria onderdak vindt. De ontremde patiënt Peter Faber helpt hen op
weg. Directeur Helmert Woudenberg laat in een komisch filmpje voor de quiz Nou nou nou wat is dit voor een gebouw vermoeden
in wat voor soort gebouw hij zich bevindt. Een schoonmaker is hem daarbij
behulpzaam. Het vormt de aanloop tot een kijkje in het traditionele systeem dat
in het gebouw gepraktiseerd wordt. Patiënten worden platgespoten door
verplegers en de dokter heeft het voor het zeggen. Er moet niet teveel
persoonlijk contact zijn tussen patiënt en verpleger, zoals we zien tussen
verpleger Gerard Thoolen en patiënt Rense Royaards, want dat leidt alleen maar
tot ellende.
Dan is het tijd voor een sprookje. Twee patiënten spelen een
voorstelling over de intentie van het hulpverlenen. Het motto luidt dat de wil
het verschil maakt. Verpleger Peter Faber is te spreken over de voorstelling
maar hij ook kritiek. Een vrouw wijst op het gevaar om de patiënt teveel te
activeren. Daarnaast horen we dat de maatschappij ziek is. Na afloop drinken de
stafleden een borrel in de directeurskamer en gaan de patiënten terug naar hun
afdeling. De directeur is dankbaar voor de veranderingen die hebben
plaatsgevonden. Verpleger Peter Faber krijgt de kans om een experiment te doen,
waarbij, zoals op de foto te zien is, de patiënten mee naar buiten worden genomen voor een barbecue die
natuurlijk niet goed afloopt. Zelf is de directeur in de persoon van Helmert
Woudenberg aanwezig als observator. Hij blaast het experiment af als de chaos
te groot wordt.
Bewustwording vindt plaats in een ontmoeting tussen
verpleger Rense Royaards met de zwijgzame patiënte Jolande Bertsch, die een
overtuigende rol speelt. Hij brengt haar zover dat ze weer gaat leven. Zij is
hem daarvoor dankbaar, al is het resultaat – de herinnering aan de dood van
haar geliefde vader - niet wat ze zou hebben gewenst. Herkenning zien we in een
doorlopend gesprek dat vier vrouwen naar voren brengen. Tenslotte komt Daria
weer thuis. De verwachtingen van de ouders over de toestand van hun dochter
komen niet uit. De vader die een kamertje voor zijn dochter gemaakt heeft, is
teleurgesteld dat ze het huis uit gaat. De ontreddering is groot. De
achterblijvers lijken minder gezond dan de gewezen patiënte.
Naast de genoemde personen waren er anderen, zoals Hans Man
in ’t Veld, die ik niet meteen kon thuisbrengen maar die geportretteerd worden
op de site van Het Werkteater. Hier deze site met veel meer
informatie over hun projecten en een volledige uitzending van de film die
begint met een mooi beeld van Joop Admiraal als de bezorgde moeder van dochter Daria
Mohr die zo tegendraads is dat ze in een inrichting terechtkomt. Hier de registratie van U bent mijn moeder uit 1983.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten