Welcome, reader! According to Antony Hegarty in this second decade of the new century our future is determined. What will it be? Stays all the same and do we sink away in the mud or is something new coming up? In this blog I try to follow new cultural developments.

Welkom, lezer! Volgens Antony Hegarty leven we in bijzondere tijden. In dit tweede decennium van de eenentwintigste eeuw worden de lijnen uitgezet naar de toekomst. Wat wordt het? Blijft alles zoals het is en zakken we langzaam weg in het moeras van zelfgenoegzaamheid of gloort er ergens iets nieuws aan de horizon? In dit blog volg ik de ontwikkelingen op de voet. Als u op de hoogte wilt blijven, kunt u zich ook aanmelden als volger. Schrijven is een avontuur en bloggen is dat zeker. Met vriendelijke groet, Rein Swart.

Laat ik zeggen dat literaire kritiek voor mij geen kritiek is, zolang zij geen kritiek is op het leven zelf. Rudy Cornets de Groot.

Do not go gentle into that good night, Old age should burn and rage at close of day; Rage, rage against the dying of the light. Dylan Thomas.

Het is juist de roman die laat zien dat het leven geen roman is. Bas Heijne.

In het begin was het Woord, het Woord was bij God en het Woord was God. Johannes.



donderdag 21 april 2016

Theaterrecensie: Toestanden (1976), Het Werkteater, regie Thijs Chanowski, televisieregistratie


Fraaie scènes over de prille hervormingen in de psychiatrie

De registratie van de voorstelling Toestanden van Het Werkteater werpt ons terug in de tijd waarin de maatschappelijke werkelijkheid nog heel wat simpeler was dan tegenwoordig. In de jaren zeventig was democratisering het sleutelwoord. Dit begrip opende deuren van allerlei instituties en in dit geval de psychiatrische inrichting. Door de autoritaire verhoudingen tussen arts en patiënt te doorbreken en de zeggenschap van de patiënt te vergroten zou een nieuwe hemel op aarde geschapen worden. Inmiddels weten we dat de werkelijkheid niet zo gemakkelijk te veranderen valt. Afhankelijk kan niet zomaar omgevormd worden door onafhankelijk. Het is een misvatting die ook heden ten dage nog wordt gemaakt, waar men onder het mom van emancipatie vooral wil besparen op de zorgkosten aan mensen die dat hard nodig hebben. In de jaren zeventig had men daar tenminste nog geen last van. Het Werkteater brengt de oude wereld dichterbij in een achttal sketches of scènes, waarin we een beeld krijgen van de veranderende opvattingen die zich in de maatschappij voordeden.   

De film Toestanden begint in een traditioneel gezin met een vader (Herman Vinck) aan het hoofd en de moeder (Joop Admiraal) die als de ondergeschikte van de man niet veel meer kan dan doen dan voor zich uit staren en haar hoofdpijn verdragen. De opgroeiende dochter (Daria Mohr) wil haar eigen leven leiden, haar eigen beslissingen nemen. In de laatste scène doet ze dit ook maar daarvoor heeft ze nog een lange weg te gaan. Het is grappig dat de rollen van mannen en vrouwen, zoals vaker gebeurt, door elkaar gehaald worden. Zo speelt Shireen Strooker in Thuis een oom die een spelletje komt kaarten hetgeen er door de toestand van Daria niet meer van komt en Joop Admiraal de rol van moeder, die hij verder uitwerkte in de voorstelling U bent mijn moeder, waarin hij zijn eigen demente moeder in een verzorgingstehuis in Delft op voortreffelijke wijze uitbeeldt.  

Daarna wenden we ons samen met een filmploeg naar het gebouw, waar Daria onderdak vindt. De ontremde patiënt Peter Faber helpt hen op weg. Directeur Helmert Woudenberg laat in een komisch filmpje voor de quiz Nou nou nou wat is dit voor een gebouw vermoeden in wat voor soort gebouw hij zich bevindt. Een schoonmaker is hem daarbij behulpzaam. Het vormt de aanloop tot een kijkje in het traditionele systeem dat in het gebouw gepraktiseerd wordt. Patiënten worden platgespoten door verplegers en de dokter heeft het voor het zeggen. Er moet niet teveel persoonlijk contact zijn tussen patiënt en verpleger, zoals we zien tussen verpleger Gerard Thoolen en patiënt Rense Royaards, want dat leidt alleen maar tot ellende.

Dan is het tijd voor een sprookje. Twee patiënten spelen een voorstelling over de intentie van het hulpverlenen. Het motto luidt dat de wil het verschil maakt. Verpleger Peter Faber is te spreken over de voorstelling maar hij ook kritiek. Een vrouw wijst op het gevaar om de patiënt teveel te activeren. Daarnaast horen we dat de maatschappij ziek is. Na afloop drinken de stafleden een borrel in de directeurskamer en gaan de patiënten terug naar hun afdeling. De directeur is dankbaar voor de veranderingen die hebben plaatsgevonden. Verpleger Peter Faber krijgt de kans om een experiment te doen, waarbij, zoals op de foto te zien is, de patiënten mee naar buiten worden genomen voor een barbecue die natuurlijk niet goed afloopt. Zelf is de directeur in de persoon van Helmert Woudenberg aanwezig als observator. Hij blaast het experiment af als de chaos te groot wordt.

Bewustwording vindt plaats in een ontmoeting tussen verpleger Rense Royaards met de zwijgzame patiënte Jolande Bertsch, die een overtuigende rol speelt. Hij brengt haar zover dat ze weer gaat leven. Zij is hem daarvoor dankbaar, al is het resultaat – de herinnering aan de dood van haar geliefde vader - niet wat ze zou hebben gewenst. Herkenning zien we in een doorlopend gesprek dat vier vrouwen naar voren brengen. Tenslotte komt Daria weer thuis. De verwachtingen van de ouders over de toestand van hun dochter komen niet uit. De vader die een kamertje voor zijn dochter gemaakt heeft, is teleurgesteld dat ze het huis uit gaat. De ontreddering is groot. De achterblijvers lijken minder gezond dan de gewezen patiënte.   

Naast de genoemde personen waren er anderen, zoals Hans Man in ’t Veld, die ik niet meteen kon thuisbrengen maar die geportretteerd worden op de site van Het Werkteater. Hier deze site met veel meer informatie over hun projecten en een volledige uitzending van de film die begint met een mooi beeld van Joop Admiraal als de bezorgde moeder van dochter Daria Mohr die zo tegendraads is dat ze in een inrichting terechtkomt. Hier de registratie van U bent mijn moeder uit 1983.

Geen opmerkingen:

Een reactie posten