Fraaie omlijsting teniet gedaan door overladen inhoud
Regisseuse Nina Spijkers heeft met de theatervoorstelling Don Carlos, die morgenavond in Haarlem
in première gaat, alweer gekozen voor
een ongelukkige liefde in een koninklijk gezin. Dit keer gaat het niet, zoals
in Phaedra’s love, om de onvervulde
liefde van Phaedra voor
haar stiefzoon Hippolytus, maar om de hartstocht die de 23 jarige Don Carlos
voor zijn stiefmoeder Elizabeth van Valois voelt. Zij wordt niet, zoals hij
gewild en gedacht had, zijn vrouw, maar de derde echtgenote van zijn vader, de
Spaanse koning Philips II. Diens in bezit name van de knappe Francaise schiep
kwaad bloed bij kroonprins Don Carlos, die toch al slecht begrepen werd door
zijn tirannieke vader.
De strijd die zij met elkaar voerden is de strijd die elke
puber met zijn vader voert over de juistheid van de bestaande wereldordening.
Don Carlos haatte altijd al de tucht die zijn vader zijn onderdanen in zijn
grote koninkrijk oplegde en stond een vrijheidslievender houding voor. Concreet
ging het bijvoorbeeld om de aanpak van rebellerende groepen in de Nederlanden
tijdens de Tachtigjarige Oorlog. Als Rodrigo, de markies van Posa, terugkomt
uit dit gebied, polst hij zijn vriend Don Carlos over een andere benadering van
onwilligen in de buitengebieden dan de hardvochtige hertog van Alva voorstaat.
Het zou een mooie brug kunnen vormen naar de situatie in
onze eigen tijd, waarin we onder de knoet leven van een zeer inperkende
financiële macht, maar, anders dan de informatie op de site van de Toneelschuur
deed geloven, beperkte Spijkers zich vooral tot de toestand in de zestiende
eeuw en benadrukte ze de liefdessmart van Carlos boven de politieke ambities.
Dit is ook wat Don Carlos zegt tegen Rodrigo als die hem na terugkeer uit de
Nederlanden spreekt. Don Carlos wordt na zijn universitaire studie de laatste
acht maanden in het paleis vooral verteerd door de nabijheid van zijn
onbenaderbare moeder. Rodrigo besluit zijn vriend te helpen, maar dat loopt
allemaal niet zoals hij van plan was. Zijn listigheid moet hij zelfs met de
dood bekopen.
Het is een verhaal vol intriges dat in de versie van
Friedrich Schiller zeven uur duurde en dat door vertaler Tom Kleijn tot een
kleine twee uur is teruggebracht. Helaas is die tijd te krap om het drama in al
zijn facetten voor het voetlicht te brengen en een samenvatting ervan maakt het
verhaal niet veel duidelijker. De frivole start met de vier spelers hard zingend
in zwarte rokken voor een bloemrijk doek met het opschrift Don Carlos maakt steeds meer plaats voor een doorwrochte historische
uiteenzetting waarin politieke belangen en amoureuze verlangens met elkaar
verstrengeld zijn en door briefwisselingen verder in de war worden gebracht.
Dat neemt niet weg dat Justus van Dillen, Xander van
Vledder, Judith Noyons en Linde van den Heuvel alles uit de kast halen om het
verhaal zo goed mogelijk uit de doeken te doen. Dat laatste ook letterlijk,
want het eerste bloemrijke doek maakt al gauw plaats voor zwart canvas met
verfspatten, die doen denken aan de paleismuren waar de ontmoeting tussen Don
Carlos en Rodrigo zich afspeelt.
Behalve de steeds veranderende doeken die van een stellage getrokken
worden, is de stijl waarin Spijkers het verhaal gegoten heeft, een lust voor
het oor en het oog. De klassieke tekst, die vaak ook in koor wordt
uitgesproken, wordt afgewisseld met een heel wat eenvoudiger taal en herhaaldelijk
wordt er van stuivertje gewisseld tussen de personen met als hoogtepunt een
scène waarin de zoon alleen staat tegenover de koning die door de drie anderen wordt
vertegenwoordigd maar later, ook al is het voor even, zijn overtalsituatie
kwijt raakt.
Ook humor is aanwezig, zij het op gepaste wijze,
bijvoorbeeld als in de scène met een schele schildknaap die Don Carlos
fluisterend een ontmoeting met de koningin in het vooruitzicht stelt - die
tenslotte naar de smachtende prinses van Eboli leidt, die daarna weer uit is op
wraak - maar ook door gekleurde briefjes die worden doorgegeven en door de symbolische
manier waarop de macht wordt aangeven, heel simpel met een kroontje op de
onderarm, die boven het hoofd wordt gebracht.
De collectieve inspanning van de spelers, de fraaie lichtvoering,
de sfeervolle donkere kostuums en het mooie decor ten spijt, blijft er na de
voorstelling toch een wrang gevoel over en dat gaat over het verhaal, dat op
een nogal cerebrale manier wordt opgedist. De lege stellage die tenslotte als
een neerdrukkend gevaarte uit de lucht zakt, verbeeldt dat er daarnaast weinig
overblijft van protesten tegen de macht, zelfs van Don Carlos niet. En dat is niet
wat ons beloofd was aan strijdlust of vrijheidsliefde, zoals sprak uit de tekst
Geef ons vrijheid van denken op het
T-shirt van een medewerkster van de Toneelschuur. De fraaie omlijsting werd
helaas teniet gedaan door een overladen inhoud.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten