Welcome, reader! According to Antony Hegarty in this second decade of the new century our future is determined. What will it be? Stays all the same and do we sink away in the mud or is something new coming up? In this blog I try to follow new cultural developments.

Welkom, lezer! Volgens Antony Hegarty leven we in bijzondere tijden. In dit tweede decennium van de eenentwintigste eeuw worden de lijnen uitgezet naar de toekomst. Wat wordt het? Blijft alles zoals het is en zakken we langzaam weg in het moeras van zelfgenoegzaamheid of gloort er ergens iets nieuws aan de horizon? In dit blog volg ik de ontwikkelingen op de voet. Als u op de hoogte wilt blijven, kunt u zich ook aanmelden als volger. Schrijven is een avontuur en bloggen is dat zeker. Met vriendelijke groet, Rein Swart.

Laat ik zeggen dat literaire kritiek voor mij geen kritiek is, zolang zij geen kritiek is op het leven zelf. Rudy Cornets de Groot.

Do not go gentle into that good night, Old age should burn and rage at close of day; Rage, rage against the dying of the light. Dylan Thomas.

Het is juist de roman die laat zien dat het leven geen roman is. Bas Heijne.

In het begin was het Woord, het Woord was bij God en het Woord was God. Johannes.



vrijdag 22 april 2016

Theaterrecensie: Don Carlos, Toneelschuurproducties, Toneelschuur, 21 april 2016


Fraaie omlijsting teniet gedaan door overladen inhoud

Regisseuse Nina Spijkers heeft met de theatervoorstelling Don Carlos, die morgenavond in Haarlem in première gaat, alweer gekozen voor een ongelukkige liefde in een koninklijk gezin. Dit keer gaat het niet, zoals in Phaedra’s love, om de onvervulde liefde van Phaedra voor haar stiefzoon Hippolytus, maar om de hartstocht die de 23 jarige Don Carlos voor zijn stiefmoeder Elizabeth van Valois voelt. Zij wordt niet, zoals hij gewild en gedacht had, zijn vrouw, maar de derde echtgenote van zijn vader, de Spaanse koning Philips II. Diens in bezit name van de knappe Francaise schiep kwaad bloed bij kroonprins Don Carlos, die toch al slecht begrepen werd door zijn tirannieke vader.

De strijd die zij met elkaar voerden is de strijd die elke puber met zijn vader voert over de juistheid van de bestaande wereldordening. Don Carlos haatte altijd al de tucht die zijn vader zijn onderdanen in zijn grote koninkrijk oplegde en stond een vrijheidslievender houding voor. Concreet ging het bijvoorbeeld om de aanpak van rebellerende groepen in de Nederlanden tijdens de Tachtigjarige Oorlog. Als Rodrigo, de markies van Posa, terugkomt uit dit gebied, polst hij zijn vriend Don Carlos over een andere benadering van onwilligen in de buitengebieden dan de hardvochtige hertog van Alva voorstaat.

Het zou een mooie brug kunnen vormen naar de situatie in onze eigen tijd, waarin we onder de knoet leven van een zeer inperkende financiële macht, maar, anders dan de informatie op de site van de Toneelschuur deed geloven, beperkte Spijkers zich vooral tot de toestand in de zestiende eeuw en benadrukte ze de liefdessmart van Carlos boven de politieke ambities. Dit is ook wat Don Carlos zegt tegen Rodrigo als die hem na terugkeer uit de Nederlanden spreekt. Don Carlos wordt na zijn universitaire studie de laatste acht maanden in het paleis vooral verteerd door de nabijheid van zijn onbenaderbare moeder. Rodrigo besluit zijn vriend te helpen, maar dat loopt allemaal niet zoals hij van plan was. Zijn listigheid moet hij zelfs met de dood bekopen.

Het is een verhaal vol intriges dat in de versie van Friedrich Schiller zeven uur duurde en dat door vertaler Tom Kleijn tot een kleine twee uur is teruggebracht. Helaas is die tijd te krap om het drama in al zijn facetten voor het voetlicht te brengen en een samenvatting ervan maakt het verhaal niet veel duidelijker. De frivole start met de vier spelers hard zingend in zwarte rokken voor een bloemrijk doek met het opschrift Don Carlos maakt steeds meer plaats voor een doorwrochte historische uiteenzetting waarin politieke belangen en amoureuze verlangens met elkaar verstrengeld zijn en door briefwisselingen verder in de war worden gebracht.

Dat neemt niet weg dat Justus van Dillen, Xander van Vledder, Judith Noyons en Linde van den Heuvel alles uit de kast halen om het verhaal zo goed mogelijk uit de doeken te doen. Dat laatste ook letterlijk, want het eerste bloemrijke doek maakt al gauw plaats voor zwart canvas met verfspatten, die doen denken aan de paleismuren waar de ontmoeting tussen Don Carlos en Rodrigo zich afspeelt.

Behalve de steeds veranderende doeken die van een stellage getrokken worden, is de stijl waarin Spijkers het verhaal gegoten heeft, een lust voor het oor en het oog. De klassieke tekst, die vaak ook in koor wordt uitgesproken, wordt afgewisseld met een heel wat eenvoudiger taal en herhaaldelijk wordt er van stuivertje gewisseld tussen de personen met als hoogtepunt een scène waarin de zoon alleen staat tegenover de koning die door de drie anderen wordt vertegenwoordigd maar later, ook al is het voor even, zijn overtalsituatie kwijt raakt.

Ook humor is aanwezig, zij het op gepaste wijze, bijvoorbeeld als in de scène met een schele schildknaap die Don Carlos fluisterend een ontmoeting met de koningin in het vooruitzicht stelt - die tenslotte naar de smachtende prinses van Eboli leidt, die daarna weer uit is op wraak - maar ook door gekleurde briefjes die worden doorgegeven en door de symbolische manier waarop de macht wordt aangeven, heel simpel met een kroontje op de onderarm, die boven het hoofd wordt gebracht.

De collectieve inspanning van de spelers, de fraaie lichtvoering, de sfeervolle donkere kostuums en het mooie decor ten spijt, blijft er na de voorstelling toch een wrang gevoel over en dat gaat over het verhaal, dat op een nogal cerebrale manier wordt opgedist. De lege stellage die tenslotte als een neerdrukkend gevaarte uit de lucht zakt, verbeeldt dat er daarnaast weinig overblijft van protesten tegen de macht, zelfs van Don Carlos niet. En dat is niet wat ons beloofd was aan strijdlust of vrijheidsliefde, zoals sprak uit de tekst Geef ons vrijheid van denken op het T-shirt van een medewerkster van de Toneelschuur. De fraaie omlijsting werd helaas teniet gedaan door een overladen inhoud.    

Hier de informatie over de voorstelling op de site van de Toneelschuur, hier mijn bespreking van Phaedra’s love. De foto is van Annaleen Louwes.

Geen opmerkingen:

Een reactie posten