Welcome, reader! According to Antony Hegarty in this second decade of the new century our future is determined. What will it be? Stays all the same and do we sink away in the mud or is something new coming up? In this blog I try to follow new cultural developments.

Welkom, lezer! Volgens Antony Hegarty leven we in bijzondere tijden. In dit tweede decennium van de eenentwintigste eeuw worden de lijnen uitgezet naar de toekomst. Wat wordt het? Blijft alles zoals het is en zakken we langzaam weg in het moeras van zelfgenoegzaamheid of gloort er ergens iets nieuws aan de horizon? In dit blog volg ik de ontwikkelingen op de voet. Als u op de hoogte wilt blijven, kunt u zich ook aanmelden als volger. Schrijven is een avontuur en bloggen is dat zeker. Met vriendelijke groet, Rein Swart.

Laat ik zeggen dat literaire kritiek voor mij geen kritiek is, zolang zij geen kritiek is op het leven zelf. Rudy Cornets de Groot.

Do not go gentle into that good night, Old age should burn and rage at close of day; Rage, rage against the dying of the light. Dylan Thomas.

Het is juist de roman die laat zien dat het leven geen roman is. Bas Heijne.

In het begin was het Woord, het Woord was bij God en het Woord was God. Johannes.



vrijdag 8 april 2016

Theaterrecensie: Bommenneef, Marjolijn van Heemstra, Toneelschuur, 7 april 2016


Vraag naar kern van geweldsdaden stuit op beperktheid van het verstand

Het lijkt een nieuwe loot te worden aan de veeltakkige boom van de theatergenres: een dialoogvorm over een gebeurtenis waarover gereflecteerd wordt en die deels gespeeld wordt. Een mooi voorbeeld hiervan is de roman Ik kom terug van Adriaan van Dis die samen met Olga Zuiderhoek zijn oude moeder tot leven bracht. Ook Marjolijn van Heemstra lijkt gegrepen door het genre, want na haar voorstelling Als ik de liefde niet heb waarin ze het seksueel misbruik in de katholieke kerk aan de kaak stelde in samenspraak met slachtoffer Remy Jacobs, richt ze zich in Bommenneef op de vraag naar de rechtvaardigheid van het gebruik van geweld.

Anders dan verwacht in een tijd van zelfmoordterroristen behandelt zij een aanslag die haar oom in 1946 pleegde op de zogenaamde landverrader Boer in Den Haag. Aan het begin van de voorstelling leidt Van Heemstra het onderwerp in. Ze vertelt over haar oom die in de schuur een bom in elkaar knutselde en die op sinterklaasavond bij de getroffene aan huis bracht. Met een maquette maakt ze aanschouwelijk hoe de ontploffing in zijn werk ging. Het verhaal was een hit in de familie en zelf hield ze er al eens een spreekbeurt over op school. Het verhaal liet haar niet los, waardoor het uiteindelijk bij het RO Theater terecht kwam die een voorstelling wel zag zitten. Een soort Soldaat van Oranje voor de kleine zaal, zegt Van Heemstra met aangename zelfspot.

De binnenkomst van acteur Herman Gilis die haar oom zal spelen in een Canadees uniform, gaat gepaard met een explosie van geweld, die meteen de toon zet voor het vervolg. Gillis speelt een oorlogsveteraan die geen enkele twijfel heeft over hetgeen hij in de Tweede Wereldoorlog gedaan heeft, maar daarover inmiddels niet zo veel meer weet. Fraai is zijn positie op een draaischijf waarop hij, nog steeds saluerend, voortgestuwd wordt door de tijd. Naarmate Van Heemstra meer aandringt op de motivering van zijn daad, sloopt de oom verdere delen van het decor.

De zoektocht van Van Heemstra naar de achtergrond van de zaak leidde tot een bezoek aan het Nationaal Archief, waar ze negen dozen vol informatie vandaan haalde. Ze zet die dozen op het toneel en vertelt dat haar interpretatie van de zaak niet deugde. Haar oom was niet zo heroïsch, want Boer was geen landverrader en bij de aanslag kwamen ook nog eens zijn vrouw Greetje en dienstmeid Jacoba om. ‘Daar sta je dan,’ zegt Van Heemstra, terwijl ze kijkt naar haar acteur op de draaischijf.

Het zou een mooie overgang naar een lichtvoetiger benadering kunnen vormen, maar Van Heemstra heeft gekozen voor een verbetenheid zoektocht naar de kern van zo’n geweldsdaad. De mogelijkheden om daar tegengas aan te geven zijn er wel, zoals tijdens de nodige rolverwarring van Gilis en een korte uitweiding over diens laatste voorstelling na vijftig jaar acteren, maar worden onvoldoende benut. De vasthoudendheid siert Van Heemstra, die verwijst naar huidige aanslagen en de angst die dit oproept, maar anderzijds komt haar wanhoop niet echt binnen door de geforceerde, verstandelijke aanpak. Dat laatste kan niet gezegd worden van de moslima die na de voorstelling door Van Heemstra is uitgenodigd om iets te vertellen over haar angst om weggezet te worden, terwijl juist het onderlinge contact zo belangrijk is. Ze illustreert dit met een verhaal over een extremist, die door ziekte in een Nederlands ziekenhuis kwam en daar van mening veranderde door de goede verzorging. Haar vaststelling dat vertrouwen in elkaar van het grootste belang is, komt overeen met de uitspraak van Van Heemstra aan het eind van de voorstelling dat de zus van dienstmeid Jacoba dit ook weer probeerde te vinden. Daarmee leggen de verstandelijke overwegingen, hoe belangrijk ook om inzicht te krijgen in ons gedrag, het af tegen een levenshouding die meer door ons hart geleid wordt.     

Hier meer informatie op de site van het RO Theater, waaronder een trailer van de voorstelling.

Geen opmerkingen:

Een reactie posten