Psychiatrische gedetineerden in België verstoken van
behandeling
Filmmaakster Ellen Vermeulen bezocht anderhalf jaar lang de
sombere gevangenis Merkplas in België waar gedetineerden met een psychiatrische
achtergrond voor onbepaalde tijd worden vastgehouden. Ze filmt vijf personen en
toont hun leven zonder commentaar. De lange, soms ook stilzwijgende shots geven
de wanhoop van de aan hun eigen lot overgelaten kwetsbare gevangenen op
indringende wijze weer. De houding van de man op de omslag drukt dit al uit. Het
was niet altijd duidelijk wie aan het woord was. Wellicht was het de bedoeling
om de uitspraken en de beelden van de mannen als een ononderbroken jammerklacht
te presenteren. Het is daarmee mogelijk dat ik uitspraken toeschrijf aan
verkeerde personen. Hiervoor mijn verontschuldiging.
Vermeulen begint met een uitspraak van een man die alleen op
de rug gefilmd wordt, wellicht omdat hij niet met zijn gezicht in beeld wilde.
Hij zegt dat de film van Vermeulen fictie is en dat men daarin een rol speelt. Dat
sluit mooi aan bij de uitspraak die Vondel ooit deed over het leven als een
schouwtoneel waarin ieder zijn rol speelt en zijn deel krijgt. Helaas voor deze
gedetineerden is hun deel wel erg karig. Ze staan op een rantsoen van pillen en
zitten in Merkplas hun leven zwaar rokend uit.
Een van de vijf personen die in beeld komt heet Wilfried.
Hij is herkenbaar aan de talisman om zijn hals, die afsteekt op zijn witte
onderhemd. Hij stelt zich voor als koning Eenoog in het land der blinden. Men
weet niet hoelang men daar vast zal worden gehouden. Hij is boos maar mag zijn
wraakgevoelens niet uiten. Die worden weggedrukt door medicijnen. Elk
sprankeltje bewustzijn wordt aangemerkt als een psychotische uiting en met
antipsychotica medicijnen de kop ingedrukt. Zie dan maar eens duidelijk te
maken dat een inzicht reëel is. Hij is zo moe dat hij zich wel honderd jaar oud
voelt.
Wilfried of een ander is daar al acht jaar. Zijn leven is
door zijn opsluiting getekend. Men heeft hem klein gekregen. De einddatum van zijn
verblijf is gesteld op het jaar 9999. Daar kan geen levend wezen tegenop.
Merkplas is een vergeetput.
Een man in een spijkerjack zit er al zeventien jaar maar
laat zich nog niet klein krijgen. Merkplas is voor hem een beerput. Hij heeft
zijn vader en grootvader vermoord uit angst dat ze hem naar een inrichting
zouden sturen waar hem elektroshocks te wachten zouden staan en kreeg waar hij
bang voor was.
Een man in een witte trui die aan psychopathie van de ergste
soort lijdt, vindt de onvrijheid ondragelijk. Als hij van de afdeling wordt
weggestuurd, ijsbeert hij in zijn kleine cel, die door de bewakers een kamer
wordt genoemd. Zijn perspectief reikt tot de hoek ervan. Een man met een bril
hoort in de geluiden op de gang eerst zijn zus en later zijn broer. Een man
staat in de slaapzaal en wankelt op zijn benen. Hij staat verstard tussen de
bedden als een dier dat niet kan vechten of vluchten, gevangen in zijn angst.
Joris wordt levend opgegeten. In een gesprek met een bewaker
spreekt hij van een vlinder. Hij meent dat een transformatie mogelijk is, maar
krijgt weinig steun. Hij is erg moe, ongetwijfeld van de medicijnen, maar hij
heeft ook rare gedachten in zijn hoofd. Hij zegt ook dat hij het verleden moet
accepteren en er niet langer bij stilstaan, maar doe dat maar eens. Hij belt
dagelijks met zijn moeder. Zijn vader zegt dat hij niet steeds over zijn schuld
moet beginnen, want dat helpt niet.
Een langharige man wilde zich in een kliniek laten opnemen
vanwege zijn verslaving maar werd daar niet toegelaten en naar Merkplas
gestuurd. Aan het eind van de documentaire mag hij naar huis onder beperkende
voorwaarden. Het zal niet gemakkelijk zijn zich daaraan te houden, want negen
van de tien personen die in vrijheid wordt gesteld, keert terug.
Het is een overlevingsstrijd, die Vermeulen filmt.
Verbetering is niet mogelijk in zo’n regime. Het Europese hof van de Rechten
van de Mens in Straatsburg heeft Merkplas veroordeeld, maar de Belgische
regering betaalt keurig de geldboetes en gaat niet in op de gerechtvaardigde
wens van de gedetineerden op behandeling. Mijn handen popelden bij de beelden om
in te grijpen of in ieder geval een luisterend oor te bieden. Gelukkig zet de Liga voor mensenrechten zich voor deze
arme lieden in.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten