Geconstrueerd of naturel verhaal
Op 12 september a..s weten we wie de Academica
literatuurprijs 2013 gewonnen heeft. Dan zijn alle punten opgeteld die de
lezersjury heeft gegeven voor de drie genomineerde debuten die de vakjury eerder
dit jaar uitkoos. Dat zijn dit jaar in alfabetische volgorde:
Op de hoogte van
Christophe van Gerrewey
De verjaardagen
van Hanneke Hendrix
M. van Shira
Keller
Het is vervelend weer te beginnen over de beperkte keuze die
de vakmensen ons aanbieden, maar daar zullen de eisen van de sponsor wel in
meespelen. Dat is jammer voor de vele debutanten die in de coulissen staan te
trappelen en wel wat spotlicht kunnen gebruiken. Vijf debuten, zoals eerder
het geval was, lijken me minimaal om tot een overwogen keuze te komen.
Anders dan vorig jaar, toen er twee mannen en één vrouw op
het podium zaten, worden er twee vrouwen en één man voorgedragen. Twee van
hen schrijven over een relationeel drama, de derde over een persoonlijk drama,
als je die twee al van elkaar kunt scheiden. Daarnaast hebben we twee keer te
maken met een geconstrueerd verhaal en een keer met een traditionele vertelling.
Laat ik dat nader verklaren voor ik tot een keuze kom.
Op de hoogte gaat
over een voorbije liefdesrelatie tussen een niet nader genoemde jongen en meisje.
De jongen probeert zijn verdriet - in plaats van met een brief - te verwerken door
middel van een boek. De lezer krijgt het verhaal over zijn gefnuikte liefde voorgespiegeld
door de jongen zelf, een onbetrouwbare verteller. Pas op het eind horen we via
een kunstmatige constructie de kant van het meisje.
De verjaardagen is
vooral een persoonlijk levensdrama van het meisje Lies Fockeleyn dat aan een akelige
huidziekte lijdt. Op nogal traditionele wijze wordt over haar leven verteld. Lies
zit binnen in de kamer naast de bakkerij van haar moeder en hoort zo alle
roddels. Het dorpsdrama is minder gedurfd van stijl dan Op de hoogte en de noodzaak blijft niet door de roman heen even
sterk voelbaar, maar de beelden van de zwachtels van de fijngevoelige en sterke
Lies blijven aan het netvlies hangen.
M. gaat weer over
een relationeel probleem. Beeldhouwster Leah Rosenberg krijgt op de middelbare
school een verhouding met een getrouwde leraar die later een eind aan zijn
leven maakt. Leah is daar, ook vanwege haar problematische joodse afkomst, nog
niet overheen. Het verhaal is sterk gecomponeerd en geconstrueerd met fraaie symboliek,
al zweemt het hier en daar naar adolescentenproza.
Hoe te bepalen welk debuut nou het beste is? Moeten we,
zoals vaak gebeurt, het maar houden op een kwestie van smaak? Hou je, zoals literatuur-critica
Marja Pruis, die meteen weg was van M., van
geconstrueerde verhalen of lees je het liefst een verhaal met een kop en een
staart? Op de hoogte valt denk ik als
eerste af door het te ver doorgevoerde idee en de taal die, wellicht bedoeld, -
vergeef me het woord - op het zeikerige af is. Houden we twee aanstormende
jonge schrijfsters over.
Het verschil tussen beide debuten kan aangeduid worden als
geconstrueerd dan wel naturel, al kunnen daarover, net als over elk ander begrip,
misverstanden ontstaan. Taal is niet te vertrouwen, zegt Herta Müller, die in
haar essaybundel Altijd dezelfde sneeuw
en altijd dezelfde oom (2011) waarschuwt niet in de valkuil te trappen van
de overgeleverde begrippen, maar eigen woorden te bedenken. Wellicht gaat het, anders
gezegd, om het verschil tussen idee en verhaal. Een idee over overspel dat zich
vormde in het hoofd van Shira Keller en vervolgens vernuftig wordt uitgewerkt, dan
wel een verhaal zoals van Hanneke Hendrix dat zich gaandeweg op papier ontwikkelt.
Als er een keuze moet worden bepaald tussen die twee vormen,
geef ik de voorkeur aan de laatste. Literatuur is meer dan een bedenksel in het
hoofd. Ze dient mee te voeren, beelden achter te laten die invoelbaar zijn. Hoewel
de roman van Shira Keller een prachtig geheel vormt, overtuigt Hanneke Hendrix (zie foto) het
meest met haar sterke hoofdpersoon. Daarom verdient zij dit jaar de prijs.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten