Wat doe je met een appelboor?
Abdelkader Benali loopt met Renate Dorrestein door de nieuwbouwwijk
in Hoofddorp waar zich in 1997 een gezinsdrama afspeelde waarbij de ouders en
de jonge kinderen om het leven kwamen. Motief was dat de ouders de dood van een
oudere zoon door leukemie niet konden verwerken. Dorrestein kijkt bedenkelijk
naar de grote ramen in de doorzonwoningen. Volgens haar zou je zoiets in zo’n modelwijk
toch niet verwachten.
Het drama vormde niet meteen het onderwerp voor de roman Een hart van steen, dat in 1998
verscheen. Dorrestein werd er door een journaliste van de NRC opmerkzaam
gemaakt. Die verbaasde zich erover dat de schrijfster zich nog niet over de
moorden had uitgesproken. Dorrestein ging na het interview meteen achter haar
computer zitten en noteerde een eerste zin: ‘We waren al met z’n vieren toen
Ida werd geboren in een ongewoon koude zomernacht.’ Daarna volgde de ene na de
andere zin. Een half jaar later was de roman Een hart van steen af.
Benali zegt dat al haar boeken over ongelukkige families
gaan. Volgens Dorrestein is het dagelijks leven broos. Ouders en opvoeders
kunnen kinderen maken en breken. Kinderen zijn immers zeer loyaal.
Benali vraagt of ze met haar roman de maatschappij wilde waarschuwen.
Volgens Dorrestein spreken de cijfers over
kindermishandeling voor zich. Een kind is niet altijd veilig thuis.
Benali treft Hilde, de oudere zus van Renate, aan wie Een hart van steen is opgedragen, voor
het vroegere ouderlijk huis in Amstelveen. Hilde begreep niet goed waarom
Renate haar een hart van goud toedichtte. Wellicht omdat zijzelf net als de
hoofdpersoon Ellen van Bemmel op haar levensweg altijd met verlossing bezig is.
Ze vertelt over haar ouders die geen goede relatie hadden. Ze speelde boven met
haar poppenhuis terwijl de sfeer beneden ijzig was.
Renate zegt dat haar ouders niet gelukkig met elkaar waren
maar dat het niet dramatisch was thuis. Haar vader was opgeleid voor priester en
kwam tijdens de onderduik in de oorlog zijn aanstaande vrouw tegen. Hij was geschikter
geweest als celibataire jezuïet. Haar moeder veranderde na de geboorte van
Annemarie, het vierde kind. Achteraf leed ze aan een postnatale depressie.
Renate spreekt van een geheim weten. In dezelfde tijd raakte de moeder
doordrongen van het alcoholisme van haar echtgenoot. Margje uit het boek lijkt
verder niet op haar moeder.
Een appelboor speelt een cruciale rol in het boek. De godsdienstwaanzinnige
moeder dreef die in de vagina van baby Ida. Benali kent het voorwerp niet. Hij
gaat naar een winkel om er een te kopen en laat Renate de werking uitleggen. Een
verpleegkundige uit Gorredijk vond de scène zo vreselijk dat ze een lange brief
schreef aan Renate, dat ze te ver was gegaan.
Het boek werd een bestseller tot in de Verenigde Staten aan
toe. Renate ziet het als het hoogtepunt in haar carrière toen ze in een
boekwinkel in New York A heart of stone
in de Penguin editie aantrof. Ze kreeg een miljoen gulden aangeboden voor nog
twee boeken maar vreesde dat ze zou blokkeren en nam genoegen met de helft voor
A heart of stone.
Ze heeft haar succes ook te danken aan Annemarie, zegt ze,
die leed aan een eetstoornis en op haar twintigste zelfmoord pleegde. Renate
beschreef haar met veel compassie in het autobiografische Het
perpetuum mobile van de liefde (1988). Het talent van Annemarie werd aan
het hare toegevoegd. Ze schrijven samen. Renate wil geen foto’s van Annemarie
laten zien, noch haar bijnaam bekend maken.
Benali vreest het vaderschap na alle onheilsberichten van
Dorrestein, die hem helpt slofjes uit te zoeken voor zijn eerste kind. Zelf
heeft ze nooit kinderen gewild. Ze weet niet zeker of ze niet tot zo’n misdaad in
staat zou zijn als de moeder in het boek. Ze begrijpt kinderen. Noemt zichzelf
een ervaringsdeskundige, die met een antropologische blik naar gezinnen kijkt.
In een toelichting op het programma zegt Renate Dorrestein:
Ik ben in Een Hart van Steen als schrijfster een grens overschreden om
duidelijk te maken dat de hoofdpersoon in het verhaal ook over een grens was
gegaan.
Zo’n zin geeft te denken. De verpleegkundige voelde wellicht
juist aan dat zoiets niet kan.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten