Snelle opeenvolging van filmpjes toont het menselijk
levensrad
Voordat de Amerikaanse filmmaker Alan Berliner zich ging bezig
houden met films over personen uit zijn familie, zoals Nobody’s business (1996) over zijn vader Oscar en First cousin once removed (2013) over
zijn neef Edwin, maakte hij onder de titel The
family album een compilatie van home video’s van landgenoten uit de jaren
twintig, dertig en veertig van de vorige eeuw. De inhoud gaat een aardig beeld
van een onbezorgd land waarin het leven goed is, maar ongetwijfeld heeft dat te
maken met de middenklasse die de camera hanteert en de periode in het leven die
men geschikt achtte om op film vast te leggen. We zien veel fragmenten van
kleine kinderen en gezinsvakanties, maar gelukkig ontbreken de zwaardere
elementen niet, waardoor de documentaire aan diepte wint.
Berliner opent met het begin van het persoonlijke leven, met
baby’s in hun bedje en slaapliedjes die gezongen werden om hen een ongestoorde
nachtrust te bezorgen. Moeders zijn blij met hun kroost en dansen met hen aan
de borst door de kamer. Het liefst hebben ze een meisje dat ze heerlijk kunnen
verzorgen, terwijl de vader natuurlijk een jongen wil om een honkbal mee te
kunnen spelen. De vader is er voor de structuur. Hij wordt voorgesteld als een goedgezinde
despoot die het recht heeft om anderen zijn wil op te leggen. Hij is ook minder
handig dan de moeder, zoals we zien in fragmenten waarin de vader het kind in de
lucht gooit terwijl de moeder het lief knuffelt.
Het is sterk dat Berliner commentaren invoegt die mens zelf
op de filmpjes heeft, zoals een vrouw die de verjaardag van haar inmiddels
dertig jarige dochter viert terwijl ze terugkijken naar een filmpje waarop de
dochter drie jaar was. Ze is nog net zo schattig, zegt de moeder. Ook de
tragedie wordt niet geschuwd, zoals in een fragment waarin een negenjarig
meisje praat over de dood van haar moeder. Ze zag voor het eerst dat haar vader
huilde en ervaarde dat haar wereld instortte. Tijdens het fragment over de
vader als goedgezinde despoot horen we een discussie over de geest van die tijd
die heel anders was dan de moderne, waarin een man tot geacht wordt
compromissen te sluiten of in ieder geval daarnaar te zoeken.
Het kind is inmiddels wat ouder geworden, gaat naar school
en zit op de padvinderij. Patriottisme is heel belangrijk in de Verenigde
Staten. De vlag is een belangrijk symbool om de daarvan te getuigen. Fraai is
een demonstratie tegen de oorlog met spandoeken die aangeven dat oorlog haat
is. Dit doet erg modern aan. Na de schoolperiode volgt de verkering, de
verloving en het huwelijk, waarna we weer de kinderen zien in hun wiegje, maar
dit keer vanuit het perspectief van het gezin. Een vrouw voelt zich veilig met
een kostwinner, haar zorg voor de kinderen en de verantwoordelijke taak in
huis. Tijdens feestjes kan de plicht af en toe wijken, al gaat dit ook gepaard
met ruzies over de hoeveelheid drank die ingenomen is, hetgeen soms leidt tot
een pijnlijk scheiding. Het geeft aan dat er meer is dan de gladde buitenkant.
Aan het eind zijn we bij de ouderdom aangekomen. Het
geheugen laat ons in de steek maar gelukkig zijn er de filmpjes die ons
vertellen hoe het er vroeger aan toe ging. Die bedriegen ons niet, ook al is
het wel eens moeilijk beelden terug te zien van dierbare personen die allemaal
al dood zijn. De polonaise waarmee Berliner afsluit toont de saamhorigheid die
mensen in de eerste helft van de vorige eeuw met elkaar hadden. De snelle
wisseling van filmpjes geeft een mooie indruk van het levensrad waarin wij ons
korte tijd bevinden, waarna we weer afgelost worden door anderen, die weer hun
eigen vreugde en verdriet kennen.
Hier
de trailer van The family album op
vimeo,
hier mijn bespreking van Nobody’s
business,
hier die van First cousin once
removed.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten