Welcome, reader! According to Antony Hegarty in this second decade of the new century our future is determined. What will it be? Stays all the same and do we sink away in the mud or is something new coming up? In this blog I try to follow new cultural developments.

Welkom, lezer! Volgens Antony Hegarty leven we in bijzondere tijden. In dit tweede decennium van de eenentwintigste eeuw worden de lijnen uitgezet naar de toekomst. Wat wordt het? Blijft alles zoals het is en zakken we langzaam weg in het moeras van zelfgenoegzaamheid of gloort er ergens iets nieuws aan de horizon? In dit blog volg ik de ontwikkelingen op de voet. Als u op de hoogte wilt blijven, kunt u zich ook aanmelden als volger. Schrijven is een avontuur en bloggen is dat zeker. Met vriendelijke groet, Rein Swart.

Laat ik zeggen dat literaire kritiek voor mij geen kritiek is, zolang zij geen kritiek is op het leven zelf. Rudy Cornets de Groot.

Do not go gentle into that good night, Old age should burn and rage at close of day; Rage, rage against the dying of the light. Dylan Thomas.

Het is juist de roman die laat zien dat het leven geen roman is. Bas Heijne.

In het begin was het Woord, het Woord was bij God en het Woord was God. Johannes.



vrijdag 14 juli 2017

Filmrecensie: De spiegel (1975), Andrei Tarkovsky


Buitengewone, wonderlijke sfeer in autobiografisch portret

De spiegel, dan wel The mirror of Zerkalo, wordt wel de meest autobiografische film van Andrei Tarkovsky genoemd. Anders dan Kris in Solaris (1972) die op zoek gaat naar zichzelf in een tijdreis, zoekt alter ego Aleksej een antwoord in het verleden. Dat is daar door verschillende redenen nog lastiger te vinden dan vooruit in de tijd. Op de eerste plaats komt de hoofdpersoon bij Tarkovsky al helemaal niet in beeld, op de tweede plaats zijn verschillende tijden met elkaar verknoopt en ten derde zitten er verschillende droomfragmenten in de film. Hoewel die elementen de begrijpelijkheid niet ten goede komen, is de wijze waarop Tarkovsky een portret van zichzelf als Aleksej schetst indrukwekkend. Zijn film is meer een meditatie dan een verhaal, omdat het vooral om de aandacht gaat die Tarkovsky aan zijn personages besteedt en daarmee de kijker meetrekt in een waanzinnig avontuur. De spiegel staat mijlenver af van de gemiddelde film met een goed lopend en gemakkelijk te volgen verhaal en doet ons nadenken over wie wij zijn en wie wij kunnen en willen zijn.

De intro over een jongen uit Charkov die op televisie zwaar stottert en door een helderziende vrouw wordt geholpen met een oefening om de vingers helemaal te strekken waarop hij vloeiend kan praten, zegt al veel over de verbeelding die ons tot onze beschikking staat om ons leven op een andere manier vorm te geven. De scène die daarop volgt in de datsja waar vroeger de ouders van Aleksej de zomer doorbrachten en waar tegenwoordig Natalia, de moeder van Ignat, haar twijfels heeft of ze wel of niet opnieuw moet trouwen met een schrijver die verder onbekend is omdat hij niets publiceert, bieden een geweldige natuurervaring en zijn tegelijk licht van aard omdat de dokter die de weg kwijt is met de nerveuze Natalia op een hek gaat zitten dat onder hun gewicht instort. Zijn uitspraak dat de moderne mens zijn natuur niet meer vertrouwt kunnen we in onze zak steken.

De film speelt zich af in de jaren voor de Tweede Wereldoorlog, tijdens de oorlog en daarna in de jaren zestig of zeventig. De filmbeelden worden - net als beelden in zwart wit en in een mooie mintkleur - afgewisseld met archiefbeelden over de Spaanse burgeroorlog en een grensconflict tussen Rusland en China in 1969. Natalia speelt, behalve de rol van de ex van Aleksej ook die van Marousia de moeder van Aleksej. De beelden schuiven zodanig in elkaar dat een vermenging haast onvermijdelijk is. Op de trailer komt een fragment voor waarin Natalia in de spiegel kijkt en daarin Marousia ziet. Aleksej is in de ban van zijn jeugd en trekt zich daar volgens Natalia teveel in terug. Ze zegt dat hij niet meer dezelfde relatie met zijn moeder kan hebben die hij als kind had. Ze vindt het ook geen idee dat hij hun zoon Ignat bij zich wil houden omdat hij zich daar verveelt en niet kan ingaan op de suggestie van zijn vader dat hij maar een leuk meisje moet gaan versieren. Ignat plundert, net als de jonge Aleksej in eerdere jaren, de bibliotheek en bladert langzaam door kunstboeken met daarin een afbeelding van Leonardo da Vinci. Hij leest in opdracht van een vrouw die soep eet een onderstreepte passage voor uit een boek waarin Poesjkin in een brief over het christelijk gehalte van de Russische maatschappij schrijft. In een droomscène zien we de dat Natalia na een bezoek aan een zwangere vrouw die in de datsja woont waar vroeger haar schoonouders woonden en een poging om een haan te slachten, opeens als Marousia boven het bed van de vader van Aleksej hangt, een beeld dat een associatie met The white hotel (1981)van D.M Thomas bij me opriep.  

Naast de fantastische klassieke muziek, onder andere uit de Mattheuspassion, die de beelden nog meer kracht geeft, zijn de verzen van de vader van Tarkovsky, die zijn zoon drie jaar overleefde, van een pure schoonheid. Een mens kan niet anders dan zich verrijkt voelen na de onderdompeling in de buitengewone, wonderlijke sfeer van Tarkovsky, die weer met zijn trage beelden zoveel meer zegt dan in woorden valt uit te drukken.  

Hier de trailer die genoeg zegt over de enorme beeldenrijkdom in de film, hier mijn bespreking van Solaris.


Geen opmerkingen:

Een reactie posten