Woody Allen – a documentary (2012), documentaire van Robert Weide

Worstelen met eindigheid

Robert B. Weide typeert in het begin van zijn lange documentaire Woody Allen als een man die begon als stand up comedian, tekst- en toneelschrijver werd en klarinettist, maar dat dit alles kwam samen in zijn films. In vijftig jaar tijd maakt hij een van de meest omvangrijke oeuvres die er bestaan. Onafhankelijkheid en veelzijdigheid is zijn keurmerk. Dat maakt ook het kijken naar deze documentaire boeiend.

Woody Allen – a documentary begint met Woody Allen (1935) in de ochtend, schrijvend op zijn hotelbed. Hij geniet van de vrijheid die later teniet gedaan wordt. Achter de camera is het overleven. Hij probeert nog steeds een film te maken die echt goed is.

Zijn moeder vertelt dat hij een lief kind was, maar op zijn vijfde mopperig werd. Zelf zegt Allen dat hij er niet tegen kon dat het leven eindig was. In de film Annie Hall zien we een wijsneus met zijn moeder bij de psychiater. De jongen vertelt over het uitdijende heelal dat ooit zal exploderen. Zijn moeder brengt daar nuchter tegenin dat zij gewoon in Brooklyn wonen. Woody vond zijn jeugd in de jaren veertig sensationeel. Om de hoek was een mooie bioscoop waar Allen zeer aan zijn trekken kwam. Hij haatte school en de docenten. Zijn moeder reageerde te streng, zegt ze, op zijn drukke gedrag. Zijn acht jaar jongere zus Letty zegt dat hij grappen naar de krant stuurde onder het pseudoniem Woody Allen. De zware bril maakte zijn verschijning af.

Hij schreef voor komieken en verdiende daarmee meer dan zijn ouders. Hij tikt nog steeds alles op een oude schrijfmachine, blind dat wel. Hij trad op als stand up comedian in The blue angel en vanaf 1961 in The bitter end. The Village liep voor op een tijd van verandering. Dick Cavett vond hem uniek, zelf vond hij het optreden vreselijk, maar hij herpakte zich en werd erg succesvol. Een goede recensie in de New York Times maakte de weg vrij voor filmscenario’s. What’s new pussycat (1965) werd verminkt zodat Allen sindsdien zelf de touwtjes in handen hield. Take the money and run (1969), een film in de vorm van een nepdocumentaire, werd een succes. Met Play it again Sam (1973) begon de samenwerking met Diane Keaton. Hij woonde ook met haar samen. In Bananas (1971) speelde hij met Louise Lasser van wie hij gescheiden was. Eerder was samenspelen volgens hem niet mogelijk. Door de zwijgende komedie Sleeper (1973) die over klonen ging, ontdekte hij dat het verbale zijn sterke punt was. Hij moest zo erg lachen om Keaton dat spelen met haar onmogelijk was. In Love and death (1975) bepaalde hij zich tot thema’s uit de Russische literatuur. Hij leefde en werkte zuinig om zoveel mogelijk films te kunnen maken.

Annie Hall (1977) vormde een trendbreuk met zijn eerdere grappige films. Het ging voor het eerst over gewone mensen. De film kreeg onverwacht vier Oscars. Allen zelf was niet eens aanwezig bij de uitreiking. Interiors (1978) was daarna somber. Manhatan (1979) had daarentegen weer een luchtiger toon. De slotscène met Mariel Hemingway als Tracy werd een icoon. Hoewel de kritieken heel goed waren, was Allen er zelf minder over te spreken. Stardust memories (1980), aan de andere kant, werd een teleurstelling, maar was zijn favoriete film, geïnspireerd op Fellini en Bergman. Allen toont oude aantekeningen die hij doorleest op bruikbaarheid voor een nieuwe film. Aan ideeën ontbreekt het hem nooit.

De klucht A midsummer night’s sex comedy (1982) introduceerde Mia Farrow, de muze van Allen. Ze woonden nooit samen, maar behielden hun eigen woning. In The purple rose of Cairo (1985) staat hoofdpersoon Cecilia voor de keuze tussen leven in de fantasie of in de realiteit. Allen schreef zijn films vanuit een grappige man maar vond later het feministisch perspectief boeiender. In Hannah and her sisters (1988) vormt Farrow als Hannah het verbindende element. Andere elementen zoals het geloof en de eindigheid komen steeds weer terug in zijn films. Tijdens de opnames van Husband en wives (1992) telefoneerden Allen en Farrow vaak over het misbruik dat hij had gemaakt van haar pleegdochter Soon Yi. Farrow had er een hard hoofd in nog mee te werken aan de film maar deed het tenslotte wel. Tijdens de voogdijstrijd werd Allen uitgemaakt voor de antichrist, maar werkte gewoon verder.

Mira Sorvino was verbaasd over de Oscar die ze kreeg voor Mighty Aphrodite (1995). Sean Penn leerde gitaarspelen voor zijn rol in Sweet and lowdown (1999). Acteurs deden hun best voor Allen die zelf zegt dat hij weinig geduld heeft, het filmen graag snel doet, zodat hij op televisie naar een honkbalwedstrijd kan kijken. Rond het jaar 2000 werd de vraag gesteld of hij was afgeschreven. Allen gooide de ene film na de andere de wereld in, met het idee dat er soms wellicht wat goeds tussen zou zitten. Furore maakte hij met Matchpoint (2005) waarin hij en Scarlett Johansson twee handen op één buik waren. In Vicky Christina Barcelona (2008) kreeg ze concurrentie van Penelope Cruz, die Allen een vrouwenliefhebber vindt. Zelf gaat hij door tot hij niet meer kan schrijven. Zijn veertig films vindt hij nog niet goed genoeg. Aan opdraven in Cannes heeft hij een hekel. Midnight in Paris (2011) was er eerst als titel. Zijn zus zegt dat Allen gelukkig is met Soon Yi en hun twee kinderen. Zelf zegt hij dat hij het geluk had om zijn jeugddromen uit te leven, al heeft hij toch het gevoel dat hij genaaid is. Dat zal dan wel met de eindigheid te maken hebben.

Hier mijn recensie van Annie Hall, een van mijn favoriete films, frisser dan de hits van de laastste jaren zoals Vicky Christina Barcelona en Midnight in Paris.