Manipulatie door de televisie gaat samen met politieke
controle
In een boekhandel annex coffeehouse in Washington D.C. vertelt
Peter Pomerantsev in het kader van de lezingenserie Politics & Prose voor het eerst over zijn nieuwe boek Nothing is true and everything is possible,
in het Nederlands vertaald als Niets is
waar en alles is mogelijk. Het surrealistische
hart van het nieuwe Rusland. Het is een verslag van zijn ervaringen met de
televisie in Rusland tot 2010, de jaren dat Poetin zijn tegenstanders
wegvaagde, zijn macht uitbreidde en een alleenheerschappij begon uit te oefenen.
De druk pratende journalist en televisiemaker Pomerantsev is
geboren in Kiev, maar groeide op in Londen. In het nieuwe millennium ging hij
naar Moskou om mee te werken aan televisieshows. Vanwege zijn Russische
achternaam kon hij daar gemakkelijk incognito binnen komen. Hij werd ontvangen
door een klein heerschap met een doorrookte stem die hem meenam naar de burelen
van de redactie en zijn mannelijke - vrouwen waren er niet bij - medewerkers
als volgt toesprak:
‘We weten allemaal dat
er geen echte politiek zal zijn. Maar we moeten onze kijkers toch het gevoel
geven dat er iets gebeurt. Ze moeten worden beziggehouden. Waar zullen we eens
mee spelen? Vallen we de oligarchen aan? Wie is deze week de vijand? Politiek
moet doen denken aan … aan een film!’
Pomerantsev bekent dat hij een vreemd boek heeft geschreven over
het huidige Rusland, waarin de televisie door het leger als een wapen in de
strijd gebruikt wordt. Vanaf het jaar 2000 kreeg Poetin steeds meer vat op de
televisie. Russische controle en westers amusement gingen hand in hand. De
president stond als een artiest in het centrum daarvan. Achter realityshows met
Hell Angels, sexy presentatrices en actrices en films waarbij echt bloed vloeit zoals die
van Vitaly Dyomochka schuilt een dwaze ideologie, die zich van communistisch via
democratisch tot een eng mengsel van religieus nationalisme heeft ontwikkeld.
De Kremlin getrouwe politieke organisator Vladislav Surkov,
die de touwtjes bij de televisie stevig in handen heeft, schreef de roman Almost zero waarin hij een alter ego
opvoert die over zijn leven vertelt, dat in de rijke olie jaren kameleonistische
kleuren kon aannemen. De 21 jarige Yana Yaklovleva is een voorbeeld van de
donkere kant van de fictieve wereld, die te vergelijken is met De goelag archipel van Alexander Solzjenitsyn.
Ze leefde een middleclass bestaan, hield er een westerse levensstijl op na,
maar werd gearresteerd. Een sexy actrice bracht het door haar televisiewerk tot
miljonaire bracht. Ze transformeerde zichzelf steeds door het spelen van verschillende
stereotiepe en archetypische rollen, maar werd later net zo gemakkelijk verkracht
in haar geboorteplaats Donetsk.
De schaduwkant van de door Poetin ingezette ontwikkeling is
de grote corruptie en de hoge zelfmoordcijfers onder jongeren. Dit komt door
het cynisme en de postmodernistische gebrek aan waarden. Het publiek werd eerst
door mystici en genezers kalm gehouden, later door realityshows, waarin men geobsedeerd
werd door moderne wetenschappelijke theorieën als NLP. Door sleutelwoorden als
vijand hypnotiseert men de bevolking. Samenzweringstheorieën gaan in de rond. De
opstand in Oekraïen werd veroorzaakt door fascisten. Opstanden aan het eind van
het eerste decennium werden erdoor lamgelegd. Poetin was de grote man, die het
volk beschermde. Pomerantsev had een gesprek met een journalist uit de Dombass die
in zijn vrije tijd een Hells Angel is en in de jaren negentig net zo gemakkelijk
overstapte van een pro Amerikaans naar een nationalistisch standpunt waarin de
Russische ziel heilig is en dit uitdraagt tijdens festivals met heavy metal
muziek.
Pomerantsev vond de manipulatie door de televisie terug in
Londen. De postmoderne visie
met een eindeloos relativisme wordt ook in het Westen
aangehangen en biedt kansen voor een cynische kijk op de wereld. Een vraag over
de ernst van verschrikking in Rusland beantwoordt Pomerantsev op relativerende
wijze. De hel lag volgens hem in de tijd van Stalin. Poetin is slechts een greedy coward die een luxe leven wil
leiden en geen plannen heeft om een wereldhegemonie te vestigen. Dat is een andere inschatting dan die van Gary Kasparov die Poetin laatst in Buitenhof als de nieuwe Hitler typeerde.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten