Recensie: Onder het melkwoud (1957), Dylan Thomas

Zestig jaar oud hoorspel nog steeds een bron van vitaliteit

Drie jaar na het uitkomen van het hoorspel Under Milk Wood (1954) vertaalde Hugo Claus de tekst van Dylan Thomas in het Nederlands. Zijn poëtische zinnen over een dag uit het leven van een vissersdorp in Wales onder het melkwoud met zijn eigenaardige bewoners zijn net zo licht en sprankelend als die van Thomas. De fascinatie komt ook door de losse vorm waarin het hoorspel gegoten is, met allerlei stemmen die de activiteiten van de bewoners van Llareggub, een gemeenschap van ongeveer vijfhonderd zielen, aankondigen of becommentariëren. Een van die stemmen komt van de blinde kapitein Kat die zich in zijn nachtelijke dromen druk maakt over zijn overleden geliefde Rosie en zijn verongelukte bemanningsleden, die zo graag nog aan het leven zouden willen deelnemen. Hij is de enige niet van wiens droom we horen. Bijna alle dorpelingen die we later nog zullen ontmoeten, leren we al kennen door hun dromen.

Na enige tijd kondigt een reisgids de dag aan. Dominee Jenkins houdt, staande in de voordeur en uitkijkend over de eeuwige heuvel boven het dorp, bij wijze van ochtenddienst een lofzang op het dorp, waarna het tot leven komt, zoals dat gaat in dorpen waarin ieder zijn eigen taak heeft, zijn eigen rol speelt inclusief alle verlangens, eigenaardigheden en beperkingen. En dat zijn er in Llareggub vele. Zo is er een postbode die goed op de hoogte is van de verhoudingen tussen de dorpelingen, omdat zijn vrouw thuis de brieven opent en de inhoud aan haar man doorspeelt. Hij maalt er niet om om zijn kennis met anderen te delen. In de dorpswinkel van mevrouw Organ Morgan worden de roddels verder verspreid.

In het tweede deel is de middag komen de kinderen uit school en doen mee met een spelletje dat door een van hen, Gwennie, bedacht is. De jongens moeten haar kussen en anders een penny betalen. Met het verdiende geld kopen de meisjes snoepgoed. Al gauw treedt de schemering in waarin de koeien worden gemolken en schoenlapper en paartjesjager Jack Black zich in zijn godsdienstige broekspijpen hijst waarvan de gulp is dichtgenaaid en zich weer voorbereidt om zijn Satan in het woud te ontmoeten. Vervolgens komt de nacht waarin de bal weer in het melkwoud ligt, de plek van duistere activiteit.

‘Het woud, waarvan elke boomwortel een gespleten hoef is in het zwarte, blijde oog van de jager op minnaars, (…) het woud, dat voor de boerenknechten op kermisavonden een begerige onwetende kapel vol bruidsbedden is, en voor de Eerwaarde Jenkins een groenbebladerd sermoen over de onschuld van de mens, het woud, plots door de wind geschud, springt wakker voor de tweede donkere keer in deze ene lente-dag.’    

Veel van de onderwerpen op deze voorjaarsdag betreffen de liefde, zoals we in het kinderspel en in bovenstaand citaat al zagen, maar ook in de volwassen vorm is er het erotische verlangen en het gebrek aan de vervulling daarvan. Lily, het dienstmeisje van de slager, droomt van een meer opwindend bestaan, de zeventienjarige maagd Mae Rose ligt in het klaver en tekent met haar lippenstift kringetjes rond haar tepels en de jonge moeder Polly vrijt met meneer Waldo maar denkt intussen aan haar overleden geliefde Willy Wee, een van de jongens die uit de heuvels kwam. Tegen de avond poederen de ongetrouwde meisjes zich en krullen zich voor de Dans van de wereld, zoals dat heet in de vertaling van Claus, die vervolgt met:

‘ Tegenover hun spiegels maken zij hooghartige of kom-maar-eens-hier-gezichten voor de jonge mannen in de straat daarbuiten, die bij de lantaarn-verlichte, hellende hoeken wachten in de plotse wind om hoe-hoe te roepen en te fluiten.’

Het is deze sensualiteit die kracht geeft aan de tekst die bol staat van creativiteit en absurde wendingen en die daardoor een vitaliteit uitstraalt die zestig jaar later nog op geen enkele wijze aan waarde heeft ingeboet.