Verdedigen liep uit op vernederen
De Zesdaagse oorlog, die Israël in juni 1967 tegen Egypte,
Jordanië en Syrië voerde, was zeer succesvol, maar achter dat succes scholen
ook andere gevoelens. De Israëlische schrijver Amos Oz was zelf soldaat in die
tijd en vertelt dat hij in de kibboets waar hij toen woonde, gesprekken voerde
met andere, uit de oorlog teruggekeerde soldaten. De verslagen daarvan werden
door de Israëlische regering gecensureerd en pas in 2015 vrijgegeven. Een mooie
gelegenheid voor filmmaker Mor Loushy om Oz en andere soldaten nog eens naar de
tapes te laten luisteren, terwijl oude televisiebeelden hun verhalen begeleiden.
Oz hoorde in de kibboets Geva dat soldaten een boekje open
wilden doen over verdrietige ervaringen, die we ook hebben leren van
Amerikaanse soldaten die totaal van slag terugkeerden uit Vietnam of Irak en
ook wel van Nederlandse soldaten na hun vredesmissie in voormalig Joegoslavië.
Oorlog maakt meer kapot wat je lief is, zou een goede slogan kunnen zijn, al stelt
men dat vaak achteraf pas vast. Eerder is er strijdlust, zoals blijkt uit de
triomfantelijke liederen die ook in Censored
voices te horen zijn. Prijs de heer, want hij stond aan de goede kant.
De sfeer in Israël na het afsluiten van de straat van Akaba
door Egypte was zeer geladen. Men vreesde de Middellandse Zee ingedreven te
worden en praatte elkaar het einde van hun leven aan. De gemoedsgesteldheid van
de soldaten na de mobilisatie was strijdvaardig, zoals we zien in oude
fragmenten waarin ABC verslaggever Bob Young met de wachtende soldaten sprak. Sommige
soldaten zeggen dat ze nog een schuld te vereffenen hadden met hun voorgangers
die in 1948 en 1956 voor hun land vochten, anderen hadden daarentegen weinig
zin om hun leven te wagen, maar deden toch mee toen het bevel om in actie te
komen gegeven werd. Young berichtte ook over het verloop van de oorlog, tot de
vernedering in de Palestijnse vluchtelingenkampen aan toe.
De oorlog duurde kort maar de heftigheid bracht veel angst
teweeg bij de jonge soldaten. Daarnaast was er verdriet over hun gedode
kameraden. Soldaten vertellen dat ze bevelen opvolgden om te schieten op
vluchtende tegenstanders. Een van hen vond het erg pijnlijk om in de papieren
van een gedode Egyptische officier een foto aan te treffen van zijn jonge
kinderen. Het zien van lijken werd gewoon. Men probeerde de mooiste foto’s te
maken. De verlate stad At Tur op weg naar het Suez kanaal maakte een
spookachtige indruk. We zien een soldaat die een koele duik in het kanaal
neemt.
Behalve op de verovering van de Sinaï, streed men ook in Gaza,
in Jordanië en op de Golanhoogte. Gevangenen werden vernederd vanuit het idee dat
het andersom ook het geval geweest zou zijn. Zwervende soldaten in de woestijn
werden zonder pardon doodgeschoten. Er werd niet geprotesteerd, want de
paratroepers waren nog een graadje erger. Een konvooi van gevangen in Golan
werd na controle door de laatsten nog eens aangehouden. Daarbij werden de
mannen eruit gehaald en standrechtelijk gedood. De commandant zei daarover dat
waar gehakt wordt, spaanders vallen.
De strijd om Jeruzalem was extra heroïsch. Het oppakken van
burgers die verdoofd waren van angst gaf een vreemd gevoel van almacht. Oz
kreeg een zenuwinzinking toen hij de stad in ging waarin hij opgegroeid was en
waarover hij erg mooi schrijft in het biografische Een verhaal van liefde en duisternis (2005). Anderen dachten bij de
evacuatie van Palestijnen in Jericho aan de shoah. Een van hen zal nooit het
vertrokken gezicht van een behulpzame vrouw vergeten toen ze zag dat een Arabier
nog voor het transport in koele bloede werd doodgeschoten.
De gespreksgenoten zijn het voor het merendeel over eens dat
de oorlog geen oplossing kan brengen. Het beheer van de bestuursgebieden zou,
zoals ook gebeurd is, wreedheid kunnen veroorzaken, het steeds maar op de hoede
moeten zijn het gemoed aantasten. Na de strijd kampte men met post stress
verschijnselen als slapeloosheid en een slechte concentratie. Velen waren
bereid om gebied terug te geven als dat rust kan brengen. Een enkeling is er
alleen maar rechtser op geworden. De ouders van een gedode soldaat in Jeruzalem
zouden de Klaagmuur terug willen geven als ze daarmee hun zoon weer terug
zouden krijgen. Stenen zijn minder waard dan mensen.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten