Nog steeds geldige maatschappijkritiek aan de hand van een
sciencefiction film
Ooit verliet ik de filmzaal van Cinerama Bellevue in de
pauze van de voorstelling 2001: A space
odyssey van Stanley Kubric. Sciencefiction was niets voor mij, had ik al
laten weten aan de vriend die mij overhaalde om toch mee te gaan. Daarvoor had
ik in de Verenigde Staten al eens met kromme tenen de film Starwars aan gezien, dus al dat gevogel in de ruimte was op dat
moment voor mij wel genoeg. Het deed me allemaal erg denken aan de Thunderbirds, een Britse televisieserie
die zich afspeelde in de jaren van verveling die mijn jeugd uitmaakten.
Wellicht had ik de film van Kubric zonder al die connotaties wel uitgezeten.
Kubric is een filmregisseur die ik de laatste jaren zeer heb leren waarderen.
Tegenhanger Solaris
van Andrej Tarkovsky was in ieder geval van hoog niveau. Prachtig zijn de
beelden die Tarkovsky ons toont vanuit het ruimteschip dat boven de planeet
Solaris hangt en beïnvloed wordt door diens atmosfeer. De straling van diens
oceaan werkt door op het bewustzijn van de kosmonauten. Onderdrukte
herinneringen komen boven en nemen een fysieke vorm aan. Omdat men vanuit de
aarde begrepen heeft dat er zich problemen voordoet, stuurt men psycholoog
Chris Kelvin naar het ruimtestation.
Vooraf zien we de psycholoog, die knap wordt gespeeld door
Donatas Banionis, wandelend in de natuur, een activiteit die hij vaker
ondernam. De beelden van wuivende waterplanten in een snel stromend meer
waarmee de bijna drie uur durende film begint, verbeelden mooi het
onderbewuste. Kelvin staart er lang naar en ook na zijn missie keert hij weer terug
naar de plek die hem eerder zo intrigeerde. Eenmaal in het ruimtestation
herkent hij de toestand die hem op aarde al is aangeduid op videobeelden van
een presentatie door piloot Berton. Hij ontmoet expeditieleider Snaut die hem
vertelt dat hij daar, na de zelfmoord van fysioloog Gribarjan, alleen nog over
is met bioloog Sartorius. Kelvin komt in de werkkamer van Gribarjan en krijgt
daar opnieuw een soort briefing in de vorm van een videobrief, waarin Kelvin
gewaarschuwd wordt voor hallucinerende verschijnselen. Als Kelvin een belletje
hoort gaat hij met het pistool van Gribarjan op zoek naar de herkomst van het
geluid. Tot zijn verbazing ziet hij, na zijn kennismaking met de onsympathieke
Sartorius, een vrouw rondlopen in een blauwe babydoll. Ze blijkt zijn vrouw
Khari te zijn die tien jaar daarvoor overleed, althans een verschijning van
haar volgens de opvattingen van Sartorius en Snaut.
In de film volgen we de verwikkelingen tussen Kelvin en
Khari, een mooie rol van Natalya Bondarchuk. Zij stapt in een ruimtecapsule die
hen naar de planeet moet brengen, maar brengt het er niet levend af, terwijl
Kelvin er met brandwonden vanaf komt. Snaut zegt dat het niet onmogelijk is dat
een andere versie van Khari weer opdoemt hetgeen inderdaad het geval is.
Sartorius stelt hem voor een bloedtest op haar af te nemen om te zien of ze wel
echt is, maar daarvoor is de liefde van Kelvin te groot. De liefde - en het
bedrog - is een van de onderwerpen die in de film wordt behandeld. Een ander
onderwerp gaat over het belang van wetenschap. Snaut zegt daarover op zijn
verjaardag het volgende:
‘Science?
Nonsense! In this situation mediocrity and genius are equally useless! I must
tell you that we really have no desire to conquer any cosmos. We want to extend
the Earth up to its borders. We don't know what to do with other worlds. We
don't need other worlds. We need a mirror. We struggle to make contact, but
we'll never achieve it. We are in a ridiculous predicament of man pursuing a
goal that he fears and that he really does not need. Man needs man!’
Dit ontroerende citaat alleen al bewijst naast andere
citaten van Tolstoj en Dostojevski de grote klasse van de film.
Solaris is
gebaseerd op het gelijknamige boek van de Poolse schrijver Stanislaw Lem uit
1961 en een antwoord van Tarkovsky op 2001:
A space odyssey (1968) van Stanley Kubric. De muziek van Bach onder de lang
aangehouden beelden is wondermooi en verhevigt de schoonheid van de film.
Hier de trailer op
vimeo,
Geen opmerkingen:
Een reactie posten