Welcome, reader! According to Antony Hegarty in this second decade of the new century our future is determined. What will it be? Stays all the same and do we sink away in the mud or is something new coming up? In this blog I try to follow new cultural developments.

Welkom, lezer! Volgens Antony Hegarty leven we in bijzondere tijden. In dit tweede decennium van de eenentwintigste eeuw worden de lijnen uitgezet naar de toekomst. Wat wordt het? Blijft alles zoals het is en zakken we langzaam weg in het moeras van zelfgenoegzaamheid of gloort er ergens iets nieuws aan de horizon? In dit blog volg ik de ontwikkelingen op de voet. Als u op de hoogte wilt blijven, kunt u zich ook aanmelden als volger. Schrijven is een avontuur en bloggen is dat zeker. Met vriendelijke groet, Rein Swart.

Laat ik zeggen dat literaire kritiek voor mij geen kritiek is, zolang zij geen kritiek is op het leven zelf. Rudy Cornets de Groot.

Do not go gentle into that good night, Old age should burn and rage at close of day; Rage, rage against the dying of the light. Dylan Thomas.

Het is juist de roman die laat zien dat het leven geen roman is. Bas Heijne.

In het begin was het Woord, het Woord was bij God en het Woord was God. Johannes.



maandag 5 juni 2017

Wij willen leven! (2017), documentaire van Coen Verbraak


Nadere beschouwing van de Molukse acties in de jaren zeventig

De titel van de documentaire van Coen Verbraak met de ondertitel 40 jaar na de Molukse kaping slaat op de yell die de gegijzelde schoolkinderen achter de geopende ramen van de geblindeerde lokalen naar Van Agt riepen, met de bedoeling schot in de zaak te krijgen. De regering in het crisiscentrum in de Willem Friso kazerne wachtte af, zo lang dat de passagiers in de trein bij De Punt, dachten dat men hen vergeten was. Coen Verbraak haalt de herinneringen over de dramatische gebeurtenissen in mei en juni 1977 weer naar boven. Hij laat archiefbeelden zien en praat met betrokkenen, waaronder het aimabele schoolhoofd Eef van der Vliet, leerkrachten, leerlingen, Noes Solisa, woordvoerder van de kapers, die ik al leerde kennen in het boek Een woord een woord (2016)van Frank Westerman, Chris, de broer van de omgekomen treinkaapster Hansina en mensen die vastzaten in de trein. Ook Van Agt en Den Uyl komen aan het woord.

Verbraak plaatst de terreuracties in perspectief door een stukje voorgeschiedenis te laten zien. Alle kapers hebben vaders, die in het Koninklijke Nederlands-Indische Leger hebben gediend en na de onafhankelijkheid van Indonesië naar Nederland werden gehaald waar ze vervolgens in kampen, zoals Westerbork, aan hun lot werden overgelaten. Solisa zegt dat men zich door de regering, die hun militaire status afnam, belazerd voelde. Er kwamen vreedzame protesten die echter niet het gewenste resultaat opleverden. Onlusten, geïnitieerd door jongeren, culmineerden in vijf terreuracties, om te beginnen met een treinkaping bij Wijster in 1975 en eindigend met de bezetting van het Provinciehuis in 1978. Daartussen speelden zich de treinkaping bij De Punt onder leiding van kaper Max en de schoolgijzeling in Bovensmilde af.

Eef van der Vliet heeft begrip voor de doelstellingen van de kapers, maar is nog steeds woedend over de gijzeling van de schoolkinderen. De leerkrachten hadden besloten dat zij zich op een granaat zouden werpen als die naar binnen werd gegooid. Van Agt vond de toestand aangrijpend, vooral omdat hij zelf kinderen in die leeftijd had. Hij gaf vrijlating van de kinderen de voorrang boven bevrijding van de treinpassagiers. Den Uyl is stellig over het feit dat men nooit gijzelaars naar het buitenland zal laten vertrekken, zoals de kapers eisten. Misselijkheid onder de kinderen werd door Van der Vliet als hersenvliesontsteking bestempeld, hetgeen ervoor zorgde dat de gijzelnemers de kinderen in paniek vrijlieten. Van der Vliet vertelt dat de leerkrachten daarna hadden kunnen ontsnappen maar dat niet deden uit angst dat wraak zou worden genomen op de treinpassagiers. Zelf vreesde hij voor zijn leven toen hij bedreigde werd met een pistool en ook toen de regering de belofte verbrak om de kapers een vrije aftocht te geven. Van Agt zegt dat na twee weken over ingrijpen gestemd werd en dat de voorstanders met 3-2 wonnen.

De actie van de mariniers werd voorafgaan door oorverdovend lawaai van de Starfighters die op slechts zes tot tien meter over de trein vlogen. Door afluisterapparaat die in de voedselvoorziening zat en door warmtebeelden wist men precies waar de kapers zich bevonden. De passagiers vreesden het ergste toen het bombardement begon. Tegelijk reden tanks de school in Bovensmilde binnen. De leerkrachten hadden zich teruggetrokken in het leermiddelenmagazijn. De kapers schreeuwden dat men niet moest schieten en dat ze zich overgaven. Den Uyl ervoer het gebruik van geweld als een nederlaag, maar vond het wel noodzakelijk. Van Agt zegt dat de militairen geen instructie hadden gekregen om de kapers te doden, maar dat hij niet garandeert dat deze woorden ook zo overgekomen zijn op de mariniers. De gijzelaars zaten met de brokken en leefden verder in angst. Van der Vliet kampte met schuldgevoelens ten opzichte van zijn vrouw en kinderen. De zaak werd opgerakeld toen er in 2012 een voordracht kwam om de mariniers een lintje te geven. Nabestaanden van Hansina en leider Max eisten een schadevergoeding van de staat omdat de kapers ten onrechte met kogels doorzeefd waren. Van der Vliet zegt dat de verhoudingen in het dorp lang verstoord waren. Er werd een brink gemaakt om de kloof te dichten.

In een nagesprek (zie foto) met de Molukse publiciste Sylvia Pessireron, president van de RMS in ballingschap John Wattilete en een zoon van treinkaper Abé Sahetapy polst Verbraak de huidige gevoelens onder de Molukkers. De ouders praatten thuis nauwelijks over het onrecht hen aangedaan, maar dat was wel duidelijk voelbaar. Nog steeds in het ongenoegen over de handelswijze van Nederland groot. Sympathie voor de kapers is daarom niet vreemd. Acties zoals in de zeventiger jaren zijn niet meer te verwachten. Tegenwoordig richt men de blik op de Molukken waar veel angst is om tegen Indonesië op te staan. Wattilete stelt excuses van Nederland op prijs. Pessireron voegt daaraan toe dat daarna wellicht excuses kunnen volgen aan de beschadigde treinpassagiers. Als mens vindt zij het leed dat zij ondergingen vreselijk. Op de vraag van Verbraak of een Molukse ook geen mens is antwoordt ze op de valreep dat men de zaak op verschillende manieren kan bekijken.

Wellicht kan theater, het middel dat Frank Westerman aan het eind van zijn boek aanreikt om de verschillen te overbruggen, de kloof enigszins dichten.

Hier archiefbeelden over de vrijlating van de schoolkinderen, hier mijn bespreking van Een woord een woord.

Geen opmerkingen:

Een reactie posten