Terug naar huis (2015), documentaire van Marlou van den Berge

Beklemmend portret van een jongere met een borderline diagnose

Drie jaar geleden maakte Marlou van den Berge de documentaire Het leven begint bij 18. Daarin volgt ze de achttienjarige Hyba in haar poging om zelfstandigheid te verwerven. Dat valt niet mee voor het licht gehandicapte jonge vrouw. Voor de hoofdpersoon in Terug naar huis geldt hetzelfde. De zestienjarige Tanja, die psychische problemen kent, wordt na negen maanden door de instelling waar ze is opgenomen, terug gestuurd naar huis. Dat is beter om de schadelijke kanten van een opname te voorkomen, maar het zorgt nog voor heel wat problemen, voordat Tanja eindelijk de weg naar boven lijkt te vinden.

Van den Berge begint in de kamer van Tanja in de gesloten instelling waar ze woont. Ze zit op haar telefoon en draait harde muziek. Ze vertelt dat haar klachten begonnen met bonken en daarna werd het snijden, hetgeen een dermate grote bedreiging voor haar werd dat ze op een keer een overdosis nam. Dat is inmiddels alweer een aantal maanden geleden, dus de begeleiding acht het raadzaam haar terug te sturen naar huis om neveneffecten van hospitalisatie te voorkomen. Daartoe komen de vader, de moeder en het broertje langs om een contract op te stellen. Tanja dient haar problemen thuis niet te verzwijgen, maar die openlijk te bespreken. Daarnaast zal er wekelijks iemand van de instelling langs komen om een oogje in het zeil te houden. 

Moeder vertelt dat Tanja vroeger een vrolijk en ondernemend meisje was, maar dat dit veranderde op de middelbare school waar ze gepest werd. Ze ging spijbelen en zichzelf snijden. Omdat ze dood wilde, kon ze niet langer thuis blijven wonen. Inmiddels wil ze Tanja de ruimte geven om weer meer zelfvertrouwen te krijgen. Dat ze rondloopt met blote armen is een goed teken. Ze schaamt zich niet meer voor de krassen op haar armen.

Tanja haalt op school haar huiswerk op en maakt dat het liefst meteen omdat ze er dan vanaf is. Tegen een begeleidster van de instelling zegt ze dat ze het nog wel moeilijk vindt om negatieve gevoelens met haar ouders te bespreken. Moeder vindt het vreemd dat de instelling nooit gemeld heeft dat Tanja stemmen in haar hoofd hoort. Ze vindt dat zorgelijk omdat een oom van Tanja ook stemmen hoorde en daardoor een eind aan zijn leven maakte. Haar broertje probeert er achter te komen wat die zeggen. Ze zijn altijd boos, zegt Tanja, tijdens een sessie met een gezinstherapeut van de instelling die het gestolde verdriet van de moeder over de dood van een kind na de geboorte ter sprake brengt.

Tanja valt flauw in de bus op weg naar school en slaat zich als de televisie beneden aan staat, hetgeen ze minder erg vindt dan snijden. Ze voelt zich dik en lelijk en vindt dat ze tekort schiet. Als ze op straat wordt uitgescholden, krast ze zich weer. Moeder maakt zich grote zorgen. Voor het broertje is het beter dat Tanja het huis verlaat.

Na een gesprek met de begeleiding volgt een afspraak met de huisarts die leidt tot opname in een beschermde woongroep. Tanja voelt zich daar veilig, al volgt er wel een terugval die maakt dat ze kort weer in de gesloten instelling terecht komt. Ze wil eerst aan stabiliteit winnen  en vervolgens een opleiding gaan doen. Dat dit haar moge lukken. 

Hier de trailer, hier mijn bespreking van Het leven begint bij 18.