Filmrecensie: Quest for fire (1981), Jean-Jacques Annaud

Bezit van vuur een belangrijke stap op weg naar beschaving

In de film Quest for fire – in het Frans La guerre du feu genoemd – gaan we 80.000 jaar terug in de tijd toen de mens nog meer op een aap leek dan op zijn huidige verschijning.

De Neanderthalers, zoals we hem tegenwoordig noemen, leefden in de rotsen en mochten zich zeer gelukkig prijzen met het bezit van vuur. Daarmee hield men ook wilde dieren van zich af zoals in het begin van de film te zien is.

Socioloog Joop Goudsblom (1932) was zeer onder de indruk van de film omdat daarin werd uitgedrukt hoe belangrijk het vuur voor de mens was. In gesprek met Wim Brands praatte hij over zijn boek Vuur en beschaving, dat voor het eerst in 1992 verscheen. Inmiddels zijn ook zijn memoires onder de titel Geleerd. verschenen. Die werden zeer positief besproken door Arnon Grunberg in de Volkskrant van 17 december j.l.. 

De film Quest for fire van de Canadees Jean-Jacques Annaud is gebaseerd op het gelijknamige boek uit 1911 van de Brusselaar J.H. Rosny sr. (1856-1940). Op grond van de inhoud begreep ik dat het verhaal gaat over de stam van de Ulam, die in een gevecht met de Wagebu het vuur kwijt raakt. Een drietal van hen, Noah, Amoukar en Gaw genaamd, gaat er weer naar op zoek en beleven daarbij vele avonturen. Ze komen onder andere een vrouw tegen van een andere stam die door kannibalen gevangen is genomen en als voedsel dient. Deze Ika speelt een belangrijke rol als het gaat om zelf vuur maken. In de film is het nogal moeilijk om, buiten Ika, uit te maken wie wie is, daarom noem ik de drie mannen verder ook niet bij naam. De communicatie verloopt vooral via het uitstoten van klanken, zoals we ook wel kennen van het apenverblijf in de dierentuin. Alleen Ika bezit over meer taal.

Na de bloederige strijd tegen de Wagebu hebben de Ulam zich teruggetrokken op een mistig eilandje te midden van water. Hier zijn ze in ieder geval veilig voor de wolven die zich tegoed doen aan de lijken en ook de levenden bedreigen. Tijdens de overtocht door het water gaat het vuur verloren dat in een korf zat. Drie leden van de Ulam gaan op weg om weer nieuw vuur te vinden. De eerste bedreiging vormen leeuwen die het op hun lijven gemunt hebben. De mannen weten net nog een boom te bereiken waar ze onbereikbaar zijn voor de hongerige roofdieren. Het water loopt hen in de mond als ze beneden herten zien, maar ze moeten genoegen nemen met eieren die ze uit nesten stelen. Kannibalen hebben vuur, zo zien ze aan rook diep in de vallei. Ze weten dat met een list te ontfutselen en nemen ook Ika mee die aan een boom was opgehangen. Mammoeten vormen een nieuwe bedreiging maar die blijken vereerd met een pluk stro en gaan daarop achter de kannibalen aan.

Op de terugweg wijst Ika naar de nederzetting van haar stam, maar dat wordt genegeerd. Als ze weg is, gaat een van de mannen op onderzoek uit en belandt in het drijfzand. Voordat hij met speren gedood wordt, redt Ika zijn leven. In een bijzonder ritueel moet de man met een vrouw van de stam op zijn hondjes neuken, terwijl hij met veel genoegen, als ware het een peepshow, wordt gadegeslagen door de rest van de stam. Ika gaf zich eerder niet vrijwillig aan de mannen, die, zoals gebruikelijk is, nogal hardhandig neuken, maar zoekt wel het contact met een van de mannen en leert hem op een liefdevoller manier zich met haar te verenigen. Bij thuiskomst belandt het meegebrachte vuur door een onverlaat in het water. Uiteindelijk is het Ika die laat zien hoe met zelf vuur kan maken door wrijvingsweerstand. Ze heeft daartoe ook brandstof bij zich, door Goudsblom een van de drie componenten van het maken van vuur genoemd.

Nog vermeld dient te worden dat de muziek van Philip Sarde een mooie ondersteuning van dit rauwe verhaal biedt. De dramatische momenten worden zwaar aangezet en de lieflijker fragmenten worden met een panfluit. Desmond Morris, schrijver van De naakte aap (1967), controleerde de lichaamstaal en de bewegingen van de spelers.

Hier de trailer, hier mijn verslag van het gesprek van Brands met Goudsblom.