Witte Veder haalt splinter uit oog van Arendsoog
Aan het einde van 2016 gekomen houdt de wereld zijn adem in.
Is dat om bij te komen van alle heftige gebeurtenissen die afgelopen jaar op
ons afkwamen of zetten we ons schrap voor hetgeen nog komen gaat? Het is
onmogelijk te duiden hoe groot de ellende nog moet worden voordat we eindelijk de
weg naar boven inslaan. Er zijn ideeën genoeg maar anderzijds zijn ook de
tegenkrachten groot.
Ik lees op het ogenblik De
wereld van gisteren dat Stefan Zweig uit zijn blote hoofd schreef in
Argentinië, waar hij naartoe gevlucht was vanwege het gevaar van het nationaal
socialisme. Ulrike Guérot bracht zijn boek in verband met de huidige tijd
waarin de Europese traditie van openheid en tolerantie steeds meer in de
verdrukking komt. Zij pleit voor een andere invulling van Europa aan de hand
van zo’n vijftig regio’s die, onder de paraplu van een sociale republiek, een
sterke band met de bevolking waarborgen, hetgeen de betrokkenheid van de burger
met het bestuur vergroot. Eerder al wees de Amerikaanse socioloog Benjamin
Barber op een soortgelijke project waarin burgemeesters veel meer invloed
krijgen.
Het was de Britse schrijfster A.S. Byatt die in VPRO Boeken haar
voorliefde voor de Europese literatuur tot uitdrukking bracht, die jaarlijks ook
wordt uitgedrukt in de Europese literatuurprijs voor schrijvers en vertalers,
een project dat ik altijd zeer inspirerend heb gevonden. Byatt bracht de
Europese cultuur in verband met de oude klassieke cultuur. Wij Europeanen staan
op de schouders van al die grote denkers en schrijvers die ons al eeuwenlang
zijn voorgegaan. Het is nauwelijks ondenkbaar dat wij hun geest van
verdraagzaamheid en menselijkheid zullen opgeven, maar de muren die daaraan een
einde maken zijn wel in oprichting.
Tegelijk worden er steeds meer heilige huisjes afgebroken.
De ene sleurt de ander mee. De Zwarte pieten discussie leidde tot een verdere ontmanteling
van de superioriteit van het blanke of witte ras, zoals Sunny Bergman aantoonde
in Wit is ook een kleur. Ik moest
eraan denken dat ik ook nooit met mijn kinderen praatte over het feit dat de
vader van Pippi Langkous een negerkoning was. Net als in het begin tijdens de
Zwarte pietendiscussie was ik nog bevangen door mijn racistische vooringenomenheid,
die zich vaak uit in het bagatelliseren van de problemen. Gelukkig was er
vroeger ook nog Witte Veder die Arendsoog de splinter in zijn oog toonde. Het
is een goede zaak dat Bergman en Sylvana Simons het idealisme opbrengen om de
wereld gelijker te maken. Het is een weg die geen terugweg kent en naar een
grotere menselijkheid voert.
Anderzijds hebben we ook weer behoefte aan meer verbinding
met het hogere. De Europese cultuur van individualisme kan niet zonder een
schakel met een onszelf overstijgende dimensie, die in theater en religie
uitgedrukt wordt. Herman Finkers liet op Eerste Kerstdag iets daarvan ervaren
in zijn Missa in Mysterium. Dit soort
initiatieven en projecten, waartoe ook onderwerpen op het gebied van duurzame
energie en het basisinkomen behoren, zullen niet zonder slag of stoot de harten
van de bang gemaakte Europese burgers veroveren, maar, net als de beweging
vanaf een raciale politiek naar meer menselijkheid, is er geen weg terug, de
lafhartigheid van de meeste politici ten spijt. Ik wens daarom mijn lezers en alle
anderen van goede wil veel kracht in het komende jaar.
Hier
mijn verslag van de uitzending van Tegenlicht met Ulrike Guérot, hier
mijn verslag van een lezing van Barber over de stadsstaat, mijn verslag van het gesprek van Jeroen de Kan
met A. S. Byatt, hier
mijn verslag van de aftrap van het Vertalersgeluktournee 2016 in Heemstede, hier
mijn bespreking van Wit is ook een kleur,
hier
mijn bespreking van Missa in Mysterium.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten