De pijn duurt een mens lang
Vorig jaar schreef Remco Campert de dichtbundel Verloop van jaren met als ondertitel 40 poëtische notities, waarin hij
bekende thema’s als liefde, dood, vergankelijkheid en weemoed nog eens beziet
vanuit zijn eigen leven. Voor documentairemaker John Albert Jansen was dat
aanleiding om een kader rond deze gedichten aan te brengen. Het geheel is een
bijzonder portret van de steeds brozer wordende, 86 jarige dichter.
De documentaire opent met een gedicht over de stad waaraan
Campert, geboren in Den Haag zijn hart verpand heeft: Amsterdam. Het eindigt
heel fraai met het idee om meegenomen te worden door een meisje dat hij eens op
een tramhalte zag staan. Zoals de meeste poëzie van Campert is de toon speels
en licht.
Daarna gaan we de dag in. Campert scheert zich in zijn
ochtendjas, hetgeen aanleiding is voor het gedicht Theater. Daarin beschrijft Campert de staat van de mens als speler
van een rol, die hij ook weer kan afleggen, waarna hij op zijn best is. Na het scheren komt het schrijven.
Het kost moeite een start te maken, maar een leven zonder letters is
ondenkbaar. Op een gedicht moet hij wachten, een column is gewoon een kwestie
van gaan zitten en werken. Na een spelletje scrabble met levenspartner Deborah
dat hij glansrijk verliest zegt hij dat hij de achterstand van vijfenzeventig verloren
spelletjes nooit meer kan goedmaken. We zien hem vervolgens tijdens een
optreden met jazzmusici. Het gedicht over Chet Baker, zijn stem een zachte
regen sluit nauw aan bij de muziek.
Met het ouder worden komt alles scherper terug, zegt
Campert. Hij herinnert zich een reis naar Praag op achttienjarige leeftijd. De
aanblik van het verwoeste Duitsland verzachtte de wrok tegen de Duitsers die
verantwoordelijk waren voor de dood van zijn vader. Op archiefbeelden praat de
jonge Campert over herinneringen aan zijn vader en diens droevige lot dat
eindigde in Neuengamme. We zien ook zijn dichtersvrienden Kouwenaar, Lucebert
en Schierbeek, die inmiddels allemaal dood zijn. Vooral de houding van Lucebert
om zich geheel voor de kunst te geven, inspireerde hem. Verdere
verantwoordelijkheid neemt hij niet, zegt Deborah. Poëzie heeft voorrang, duwt
alles opzij. Als hij een regel op straat opvangt moet hij meteen naar huis om
die te noteren. Tijdens de uitreiking van de Prijs der Nederlandse Letteren in
2015 zegt hij dat men niet schrijft om prijzen te krijgen, maar dat deze prijs
toch wel een dikke kers op de taart is.
Campert kan heel geconcentreerd kijken, bijvoorbeeld naar de reportages over de Tour de France. Deborah memoreert een uitspraak van Jacques Bloem die Campert eens bij
een tramhalte zag staan en concludeerde dat de jongen genoeg had aan zichzelf.
Volgens Deborah is Campert anders dan andere mannen, minder voorspelbaar, een
wonderlijk persoon. Een open cocon, zegt hij zelf. Zijn dochter Manuela wrijft
hem in dat hij tegen haar zei dat zij zijn gedichten maar moest lezen als zij
hem beter wilde leren kennen. Een vaderlijk type is hij nooit geweest, maar dat
heeft hij ook niet overgedragen gekregen van zijn eigen vader. Cleo toont hem
een foto van haar moeder op haar sterfbed.
Zelf komt Campert ook in het ziekenhuis terecht. Hij mag na
een operatie niet meer roken, maar vindt dit duidelijk te moeilijk. Deborah
ziet erop toe dat hij niet, als vroeger, de ene sigaret na de andere opsteekt.
Een stel jonge acteurs uit Antwerpen komt langs om een huiskamervoorstelling te
geven op basis van zijn teksten. Hij zal blijven voortleven als de vertolker
van het pure levensgevoel. De pijn duurt een mens lang. Het vervolg is ongewis,
zoals blijkt uit de laatste notitie:
40
Wat zal ik zien
mijn laatste ogenblik op aarde?
Het gezicht van mijn geliefde?
Wat zal ik horen?
De fluistering van haar stem?
De laatste tik van de monitor?
Wat zal ik horen en zien?
De lippen van de verpleegster?
Het kuchje van de dokter?
Horen en zien zullen me vergaan
als de rukwind van de dood
me van mijn adem berooft.
En mijn woorden?
De wind zal ze meevoeren
en over de aarde verspreiden.
Hier het gedicht Theater op de site Muurgedichten.
Bijgewerkt om 17:04 uur.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten