Blik in de wereld van zogenaamde gelukzoekers
Onder regie van David Kleiwegt en - in aflevering drie en
vier - Alexander Oey reist Bram Vermeulen naar Afrika om meer te weten te komen
over de motieven van mensen om naar Europa te komen. Daarmee vult hij een
leemte op, die ik niet eens zo opgemerkt heb. Het is zo met veel zaken. Men
neemt bepaalde feiten voor gegeven aan en pas als iemand daar de aandacht op
vestigt gaat men erover nadenken. Bram Vermeulen komt de eer toe ons bewustzijn
tenminste weer een stukje te vergroten.
1. De smokkelaar
Vermeulen is in Agadez, een plaats in Niger aan de rand van
de Sahara. Van oudsher worden daar tochten georganiseerd naar Libië, vroeger
met een kameel, tegenwoordig met vrachtwagens en terreinwagens. De tocht
bedraagt zo’n 250 kilometer en daar doet men zo’n tien uur over. Het is vooral
koud. Als men van de wagen valt, stopt men niet omdat men vast kan komen te
zitten in het zand. De ongelukkige sterft een eenzame dood.
Vermeulen hoort in een truckerscafé dat de toestand na de
val van Kadhaffi onveiliger is geworden. Toeristen ziet men niet meer. Mensensmokkelaars
hebben tegenwoordig vrij spel. Ze rijden in nieuwe pick-ups. Het gevaar bestaat
dat zij voor de terroristische organisaties gaan werken als Europa de grenzen
sluit.
Vermeulen praat met twee mensensmokkelaars die de tochten
organiseren. Mousa heeft een Libische vader die niet meer in Niger mag komen.
Hij organiseert zijn tochten vanuit zijn supermarkt en laadt wekelijks 25
personen in de bak van zijn Toyota. Aghali studeert en combineert vrijpartijen
met vriendinnen met het coördineren van tochten naar Libië. Hij zegt dat er
velen dood gaan door de dorst, ziekte of ruzies.
De Europese dienst Eucap die bij Agadez een kantorencomplex
laat bouwen om de migratie tegen te houden, wil niet met Vermeulen praten. Het
is de vraag of ze in dit bolwerk veel kunnen uitrichten. Zelfs de politie
verdient eraan om migranten door te laten. Een bouwmeester zegt dat men niet naar
Europa zal gaan als hier voldoende werk is.
2. De xenofoob
Vermeulen onderzoekt de moord op de Mozambikaan Emmanuel
door de Zulu Mtinto (1992) nadat diens koning zijn onderdanen had opgeroepen om
buitenlanders te verjagen. Daartoe stapt Vermeulen in het hol van de leeuw. De
koning vertelt hem dat hij het zo niet bedoeld heeft. Het blijft de vraag of
hij het niet als chantagemiddel heeft gebruikt tegen de regering die zijn
inkomen gekort heeft. Mtinto werd in ieder geval tot zeventien jaar
gevangenisstraf veroordeeld.
De migratie binnen Afrika is groter dan de trek naar Europa
en leidt tot problemen waarbij armen elkaar te lijf gaan, zoals in de township
Alexandra in de buurt van Johannesburg met de dood van Emmanuel als gevolg. In
armoedige flats, die gebouwd werden voor mijnwerkers, woont de familie van de
moordenaar. Vermeulen spreekt met de moeder die ziek van verdriet is. Na de
dood van haar man kwam ze uit het thuisland naar de township, maar werk was er
niet voor haar zoons. Een tante zegt dat ze ook zo’n vechtjas heeft en blij is
dat die er niet bij was omdat Emmanuel anders het ziekenhuis niet gehaald had. Ze
zegt dat er veel jongeren zijn zoals Mtinto en haar zoon.
Een fotograaf die toevallig in de buurt was, filmde de steekpartij.
Een collega van hem bracht de zwaargewonde Emmanuel naar de kliniek, maar de
dienstdoende arts - zelf een buitenlander - durfde niet te helpen. De moeder
van Mtinto is geschokt door de foto’s. Ze tekent een brief waarin ze
vergiffenis vraagt maar heeft geen geld om naar Mozambique te gaan om de
familie van Emmanuel te ontmoeten. Vermeulen stelt vast dat men anderen niet
leert kennen door de grenzen die men in zijn hoofd heeft.
De beelden zijn met veel suspence gemaakt hetgeen afbreuk
doet aan het onderwerp. Kleiwegt zou zich moeten beperken tot de inhoud, want
die is al dramatisch genoeg.
3. De drenkeling
Met Alexander Oey keert een meer ingekeerde stijl terug. Het
onderwerp is er ook naar. Het gaat over een boot met zevenhonderd vluchtelingen,
die op 18 april 2015 zonk in de Middellandse Zee, de grootste zeeramp sinds de
Tweede Wereldoorlog. Vermeulen is in het dorp Maka Kolibantang in het oosten
van Senegal dat dertien jongemannen en daarmee een belangrijke investering verloor.
De stenen huizen in het dorp zijn gebouwd met geld uit Europa.
Het dorp heeft migratie in zijn DNA, stelt Vermeulen vast. Hij
spreekt met familieleden van de omgekomen jongemannen die soms nog niet in hun
dood willen geloven. Een vader, die zijn al sinds 25 januari 2015 niets meer hoorde
van zijn zoon, die in oktober 1994 werd geboren, zegt dat hij wellicht in een
gevangenis op Malta zit, vanwaar hij geen contact kan opnemen. Het Rode Kruis
nam een foto van hem om die te verspreiden in gevangenissen. Vermeulen knipt
een nagel van de man af en geeft die aan pathologe Cristina Cattaneo die in
Auguste op Sicilië werkt aan het identificeren van de vele slachtoffers. Ze is
gewend aan de lijkgeur. Anders dan Europeanen die bij een vliegramp om het
leven komen, zoals met de MH17, verdwijnen velen anoniem in een graf. Zij voelt
zich steeds meer betrokken bij de slachtoffers die wanhopig moeten zijn geweest
om zich aan zo’n hachelijk avontuur te wagen.
De tweeëntwintig jarige Bady Ba was ambitieus maar kon niet
zwemmen. De moeder wist niets van zijn reisplannen. Hij heeft nog een keer
gebeld uit Libië, maar daarna heeft men niets meer van hem gehoord. Volgens een
waarzegster zou haar zoon nog in leven zijn. Vermeulen knipt ook een nagel van
haar af. Zij wil graag zijn dode lichaam terug. De onzekerheid is, net als bij
de anderen die getroffen zijn, groot.
De burgemeester heeft liever dat de jongemannen in het dorp
blijven. Eerder al leverde zijn land veel soldaten in de Eerste en Tweede Wereldoorlog.
Europa zou moeten investeren in fabrieken waarin de dorpelingen zouden kunnen
werken. Hij toont een landbouwgebied dat in gebruik kan worden genomen, maar
Vermeulen vindt het wel erg heet en schraal.
4. De gedeporteerde
Vermeulen is in de twintig miljoen inwoners tellende
Nigeriaanse hoofdstad Lagos. Op de luchthaven is een centrum ingericht, waar
uitgezette Nigerianen ontvangen en naar familie gestuurd worden. Dit staat op
een deel van de luchthaven waar de vracht afgehandeld wordt. Volgens
medewerkers van de dienst omdat sommige uitgezette Nigerianen agressief zijn. De
EU beloont de regering financieel voor hun medewerking. De Britten betaalden
zelfs een gloednieuw gebouw.
Een taxichauffeur die vier jaar in Nederland werkte maar in
Hoek van Holland werd aangehouden toen hij naar Groot Brittannië wilde, vertelt
dat hij naar Europa ging om zijn kennis van autotechniek te vergroten. Hij
betreurt het dat hij terug is. De wegen zijn hier slecht. Maar hij heeft zich
wel onderscheiden met zijn vlucht.
Joy Edobor, die in Nederland tegen haar wil in de
prostitutie belandde, werd met haar vier jonge kinderen uitgezet terwijl er nog
een hoger beroep liep (zie foto). De kinderen spreken Nederlands en kennen Nigeria
helemaal niet. Ze willen het liefst terug. Joy vertrouwt haar familie niet die
haar naar Nederland stuurde om geld van haar te krijgen. De kerk bekommert zich
om hen. De onderwijzeres vraagt zich af of de kinderen, gezien de financiële
situatie van Joy, op school kunnen blijven. Vermeulen zal een actie starten om
haar geldelijk te steunen. Hier meer op de site De trek.
Izzy werd op jonge leeftijd door zijn oom meegenomen naar
Leeds. Zijn oom verdween en liet hem achter. Hij kwam in een pleeggezin en
merkte pas tijdens een schoolreis dat hij illegaal was. Dat men hem uitzette,
beschouwde hij eerst als een grap. Omdat hij geen familie heeft, heeft hij zich
aangesloten bij een groep jongeren in een gevaarlijke wijk in Lagos. De vrouw
die de jongens een slaapplaats aanbiedt maakt zich zorgen over zijn toekomst.
Anders dan Nigeriaanse jongeren in Izzy erg kwetsbaar.
Hier
meer informatie over de serie De trek,
hier het begeleidende
nummer Somersault van de Deense groep
I got you on tape.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten