Ontwapenende filmmaakster als breekijzer tegen racistische
vooroordelen
Sunny Bergman gooit zoals gewoonlijk de knuppel in het
hoenderhok. Na haar stellingname in de Zwarte Pieten discussie, stelt ze de
blanke superioriteit aan de kaak. Deze vloeit als het ware voort uit de eerdere
discussie. Ze ontmoet daarom dan ook dezelfde weerstand bij mensen die voor de
aloude traditie van Sinterklaas zijn, maar ongetwijfeld zal haar breekijzer ook
dit keer de harten van de mensen openbreken.
Wellicht is het niet al te slim van Bergman om te openen met
een rondgang langs yuppen aan de Amstel in Amsterdam Zuid. Zeker niet om hen te
bevragen over de integratie van de witte Nederlander. Daarmee roept ze de
irritatie op zich af die ze toch al met bakken tegelijk op zich afgestuurd
krijgt. Dapper als ze is, neemt ze de telefoon op om haar belagers te
ondervragen over hun woede en soms weet ze daarbij hun toon te matigen.
Bergman stelt in navolging van cultureel antropoloog Sinan
Cankaya dat niet alleen de minderheid van de Nederlanders vol zit met
racistische denkbeelden maar dat die structureel in de samenleving verankerd
is. Een experiment in een gymzaal waarbij negentien deelnemers een stap voor-
of achteruit moeten doen na het aanhoren van een stelling die met
rassenongelijkheid te maken heeft, doet Bergman tenslotte verwonderd achteruit
kijken waar de anderen toch gebleven zijn (zie foto). De zwarte achterblijvers konden
echter niets doen aan hun positie. Hun plaats in de maatschappij lijkt samen te
hangen met ideeën in hun hoofd, net als die van blanken overigens. De strijd
tegen racisme is daarmee vooral een probleem van de blanken, ofwel de witten
zoals Bergman hen steevast noemt. Hoogleraar diversiteit Maurice Crul
ondersteunt haar mening met de vaststelling dat keuzen van witten, bijvoorbeeld
voor een school of een woonplaats, tot een witte bubbel leiden. Hoogleraar
Philomena Essed stelt daarnaast dat een witte persoon vaak niet ziet dat men
bevoordeeld wordt. Een witte deelnemer aan het gymzaal experiment voelt zich
echter duidelijk benadeeld als hij in het nagesprek kritiek krijgt op zijn
onbewuste gevoel van superioriteit. Waarmee wordt aangegeven hoe nauw bij elkaar
de grenzen van de verschillende posities liggen.
Bergman duikt in haar eigen verleden en praat met haar
ouders over racistische vooroordelen in televisieprogramma’s en liedjes. Net
als zoveel andere ouders slikten de ouders van Bergman de onbewuste racistische
informatie als zoete koek. Het brengt Bergman tot een experiment waarbij
kleuters zich moeten uitspreken over de impact die een witte dan wel zwarte pop
op hen heeft. Hoewel gisteren in de Volkskrant een brief verscheen waarin
getwijfeld wordt aan de juiste vorm van dit experiment, denkt Essed dat de
keuze die de kleuters maken niet verwonderlijk is. Men krijgt de racistische
vooroordelen met de paplepel ingegoten, hoe erg de blanke ouders uit de
middenklasse dit ook vinden. Volgens racisme-trainer Lida van den Broek sluiten
we het liefst de ogen voor uitingen daarvan.
Het wordt duidelijk dat empathie hard nodig is om uit de cirkelgang
van de rassenongelijkheid te komen. Bergman brengt dit fraai in beeld met twee
voorbeelden rond de vermeende zeeheld Michiel de Ruyter. De directrice van het Mauritshuis
waar diens portret hangt, kronkelt in de discussie met erfgoeddeskundige Valika
Smulders om de plaats het portret te rechtvaardigen, terwijl militairen,
geconfronteerd met het portret, nog altijd hun oude vooronderstellingen niet
kunnen opgeven. Toch zullen zij ook moeten buigen om een vrediger samenleving
mogelijk te maken. Gelukkig hebben we de ontwapenende Bergman als breekijzer.
Hier
meer informatie op de site van de VPRO.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten