Welcome, reader! According to Antony Hegarty in this second decade of the new century our future is determined. What will it be? Stays all the same and do we sink away in the mud or is something new coming up? In this blog I try to follow new cultural developments.

Welkom, lezer! Volgens Antony Hegarty leven we in bijzondere tijden. In dit tweede decennium van de eenentwintigste eeuw worden de lijnen uitgezet naar de toekomst. Wat wordt het? Blijft alles zoals het is en zakken we langzaam weg in het moeras van zelfgenoegzaamheid of gloort er ergens iets nieuws aan de horizon? In dit blog volg ik de ontwikkelingen op de voet. Als u op de hoogte wilt blijven, kunt u zich ook aanmelden als volger. Schrijven is een avontuur en bloggen is dat zeker. Met vriendelijke groet, Rein Swart.

Laat ik zeggen dat literaire kritiek voor mij geen kritiek is, zolang zij geen kritiek is op het leven zelf. Rudy Cornets de Groot.

Do not go gentle into that good night, Old age should burn and rage at close of day; Rage, rage against the dying of the light. Dylan Thomas.

Het is juist de roman die laat zien dat het leven geen roman is. Bas Heijne.

In het begin was het Woord, het Woord was bij God en het Woord was God. Johannes.



donderdag 29 december 2016

Recensie: Een verlate reis (2015), Daan Heerma van Voss


Aangrijpende vertelling rond een bezoek aan een vernietigingskamp

Daan Heerma van Voss doet een klein, maar fraai boekje open over de man naar wie hij vernoemd is: Daan de Jong (1942-2014), zoon van Sal, die een tweelingbroer was van historicus Lou de Jong, kroniekschrijver van Het Koninkrijk der Nederlanden in de Tweede Wereldoorlog en presentator van de serie De bezetting, die veel Nederlanders de ogen opende voor de gruwelen die zich in de concentratiekampen hadden afgespeeld.

Sal kwam in 1945 om in Buchenwald, een feit dat geschiedenisvorser Lou liever niet naar buiten bracht. Eerder al lichtte Simonka de Jong, kleindochter van Lou, in de documentaire Het zwijgen van Lou de Jong een tip op van de sluier, die over deze familiegeschiedenis heen ligt. Heerma van Voss brengt als een hommage aan zijn naamgever in 2014 een bezoek aan Auschwitz, waar Sal gevangen zat en als arts mee moest werken met de experimenten van Mengele. Zijn vrouw Liesje stierf daar in 1944.

Heerma van Voss onderneemt de reis samen met Frieda Mulisch, de dochter van, maar tussendoor vertelt hij het nodige over zijn oom die in zijn leven veel reisde, trouwde maar kinderloos bleef en altijd een belangrijke steun voor hem was. Daan de Jong werd, zoals we al wisten uit de documentaire, in de oorlog ondergebracht bij een welgesteld gezin in Middelburg, dat echter, zoals Heerma van Voss schrijft, zijn eenzaamheid niet kon wegnemen:
Daans familie was weggebrand, de laatste sporen van zijn ouders waren voor hem verborgen gehouden. De zwaarte waarvoor niet weg te lopen viel, zorgde voor een matte glans in zijn blik, werd door hem bestreden met ironie, zinsnedes als such is life en altijd weer die lach. Zijn eenzaamheid viel niet weg te nemen, vriendschap met hem betekende: het ook niet proberen.’

In een stemmige maar tegelijk heel directe stijl bericht Heerma van Voss, met regelmatige onderbrekingen over andere gebeurtenissen tijdens zijn leven, over de reis die hij eerder in 2011 met Daan de Jong had willen maken, hetgeen hem op een afwijzing kwam te staan. Daan had het kamp al drie jaar eerder met een vriend bezocht en dat had slechts machteloze boosheid opgeleverd over het feit dat zijn ouders hem in Middelburg hadden gedumpt en hem niet hadden meegenomen op hun vlucht, die helaas mislukte. De dood was hem liever geweest dan een pleeggezin, waarin hij zich niet thuis voelde.

De reis met Frieda rond de zeventigste herdenking van de gruwelen die in het concentratiekamp gepleegd zijn, gaat ook niet over rozen, aangezien juist op die dag het kamp voor bezoekers gesloten zal zijn. Desalniettemin besluiten Heerma van Voss en Mulisch hun plannen door te zetten, die verder ook niet gedwarsboomd worden. Een verlate reis is een verslag van een bezoek, waarover men volgens Heerma van Voss het beste nog het zwijgen kan doen. De gepleegde gruwelen gaan ons begripsvermogen te boven. Achteraf leest Heerma van Voss nog een krantenbericht waarin staat dat de voorzitter van de Joodse gemeenschap in Rome na de herdenking een nacht lang in de bittere kou opgesloten heeft gezeten in het kamp waarin zijn grootouders vermoord waren. Het is de ironie van het lot dat ook in andere vormen in het boekje terug komt en dat des te prangerder is in deze tijd waarin de identiteitspolitiek weer in opkomst is. Het is een geluk bij een ongeluk dat Heerma van Voss hierover zo mooi kan schrijven.   

Hier mijn bespreking van Het zwijgen van Lou de Jong.

Geen opmerkingen:

Een reactie posten