Schuldig (2016), zesdelige serie van Sarah Sybling en Ester Gould

Het is uit het leven gegrepen, het is uit het leven een greep

Sarah Sybling en Ester Gould maakten een pracht van een reportage over het leven in de Vogelbuurt in Amsterdam, een achterstandswijk die representatief is voor vele andere wijken in Nederlandse steden en dorpen. Door de economische crisis moet de broekriem aangehaald, waardoor mensen aan de onderkant het hard te verduren krijgen. Een op de zes huishoudens heeft problematische schulden. In zes afleveringen portretteren Sybling en Gould een aantal buurtbewoners met schulden. Het deed goed om deze mensen te blijven volgen en het zegt veel over de vastberadenheid van Sybling en Gould om de schuldenproblematiek over het voetlicht te brengen.

We maken kennis met de hoofdrolspelers Ramona en Ron die met een ontruiming te maken krijgen, Ditte, een voormalige jetset artieste, die borstkanker heeft gehad en van de regen in de drup raakte, de goedmoedige Dennis en diens penibele financiële situatie van zijn dierenwinkel en de reumatische Carmelita die al lang in de schulden zit.

Aan de andere kant zien we deurwaarder Ed, de vaderlijke hulpverlener Paul en de strijdbare Will, directeur van Doras, de instantie die de schuldhulpverlening regelt. Achter de schermen doet wethouder Arjan Vliegenthart zijn best de touwtjes aan elkaar vast te knopen. Tenslotte ontmoeten we Satcha, die tussen de twee groepen in zit. Om mijn verslag niet te uitgebreid te maken beperk ik me tot de slachtoffers.

Schrijnend is de ontruiming van de woning van Ramona en Ron. De laatste wist nergens van, omdat Ramona hem niet de waarheid vertelde. De moeder van Ron, die een hersenbloeding heeft gehad, blijkt in te wonen. Door haar AOW raakte het gezin de huurtoeslag kwijt. Deurwaarder Ed belt met woningcorporatie Eigen Haard, die vindt dat hij moet doorzetten. Alles en iedereen gaat naar de driekamerwoning van de ouders van Ramona, die ook al een andere dochter opvangen. De zieke moeder vindt gelukkig snel een plaatsje in de crisisopvang. Paul, die ook wel de godfather van de buur genoemd wordt, vindt het jammer dat Ramona niet eerder bij hem aanklopte want het is moeilijk weer aan een ander huis te komen.

Will zet zich in om iets aan de ontstane situatie te doen. Ze organiseert een gesprek met alle betrokkenen. Ze wil graag dat het gezin gauw een andere woning krijgt. Ramona is opgetogen en licht haar moeder daarover in. De medewerker van Eigen Haard krijgt echter geen toestemming zijn hand voor het gezin in het vuur te steken. Volgens zijn baas moet de gemeente dat maar doen.

Ramona en Ron willen geen bemoeienis in de vorm van een beschermingsbewind, al dringt Will daar op aan. Anders kan ze weinig doen om hen aan een andere woning te helpen. Ze toont de aap die volgens haar op de schouders van Ramona en Ron zit. Ramona is boos dat haar kinderen niet mee op schoolreis mogen. Ron richt de vliering in als slaapkamer in voor het gezin omdat beneden slapen lastig is.  

Na een vruchteloos gesprek met Will rijdt het stel met bravoure op de scooter naar huis. Ze denken dat ze het zelf wel redden, maar Will vreest het ergste. Ze weet dat deze doelgroep het vaak niet redt.

De moeilijkheden lijken toe te nemen als hun oudste zoon gedragsproblemen vertoont, maar tenslotte komt dat allemaal goed. Ron is trots dat hij een havo advies krijgt en daarmee wellicht later kan ontsnappen aan problemen die zijzelf hebben. Een andere meevaller is dat ze allebei weer werk hebben en dus aardig kunnen aflossen.

Ditte komt aanvankelijk niet in aanmerking voor de voedselbank, omdat ze een autootje heeft waarmee ze naar specialisten moet. In 2004 kreeg ze borstkanker, ze kwam in de ziektewet, haar relatie verslechterde, ze nam een tweede creditcard, gaf teveel geld uit en kwam in een vicieuze cirkel terecht. Ze haalt plastic op om een drankje te kunnen bekostigen.

Ze komt verder in de problemen omdat haar nieuwe zorgverzekeraar haar medicijnen niet vergoed. Dat is het moment waarop ze breekt. Ze doet een nieuwe poging om toegelaten te worden tot de voedselbank en slaagt daarin dit keer wel. Samen met haar zus Katja die uit Zweden bij haar op bezoek komt, haalt ze haar voedselpakket op. Tijdens een avondje met vriendinnen vertelt ze vrolijk over haar mooie tijd in Ibiza, maar ze wordt weer treurig omdat het UWV haar wil herkeuren. Ze gaat ondanks haar chronische pijn drie ochtenden aan de slag bij een incasso bureau. Als ze meer uren moet werken komt ze in de problemen. Doras stuurt haar naar een advocaat die wil dat het UWV haar beperkingen erkent. Ditte vreest de hoorzitting en hoort later inderdaad dat haar bezwaar ongegrond verklaard is. Gelukkig mag ze van haar werkgever een deel van haar werk thuis doen. Om in aanmerking te komen voor schuldsanering doet ze tenslotte haar autootje weg. 

Carmelita heeft een schuld van meer dan zevenduizend euro bij Wehkamp omdat ze twaalf jaar geleden twee kinderbedjes voor haar zoon en driejarige kleindochter kocht ten bedrage van twaalfhonderd euro. Vanwege de inwoning van de laatste vertrok ze naar een vierkamerwoning, die helaas net een paar centen boven de huursubsidiegrens zat. Hoewel ze iedere maand wat aflost, neemt de schuld alleen maar toe. De kleindochter woont inmiddels weer bij haar moeder.

Carmelita komt in aanmerking voor een voedselpakket voor de komende zes maanden. Een medewerker van Doras maakt met haar een budgetplan. Hoewel zij haar persoonsgebonden budget is kwijtgeraakt, geeft ze haar televisiepakket niet op. Ze laat ook gewoon haar nagels verven. Een medewerker van Doras wijst erop dat zij haar inkomstenbelasting moet invullen. Eventueel wil hij dat ook wel voor haar doen.

Ze kijkt het liefst naar een reisprogramma en stelt zich voor dat ze een cruise naar de Caraïben maakt. Tijdens een dansavond wordt ze benaderd door een man uit Ouarzazate.

Omdat ze te weinig geld heeft, gaat ze naar Paul die zal zorgen dat haar drie deurwaarders nog wat geld voor haar overlaten. Later moet ze toch zwichten voor de druk om, zoals dat heet, onder bewind te gaan. Met een handtekening levert ze haar autonomie in, maar die stelt volgens haar toch al weinig voor. In ieder geval wordt ze drie jaar aan banden gelegd. Dat betekent niet dat ze geen cruise kan maken, alleen is het een minitocht met haar stadspas over het Markermeer.

Dennis zou het liefste zien dat men bij iedereen alle schulden kwijtscheldt, zodat men met een schone lei kan beginnen. Zijn boekhouder is niet optimistisch over zijn bedrijf, dat vanaf 2013 geen winst meer maakt. Hij denkt dat Dennis de kunst van het ondernemen niet goed beheerst. Dennis verzucht dat de crisis in ieder geval voor zijn winkel nog niet voorbij is. Achter de toonbank is hij ongeduldiger, zegt hij. Gelukkig heeft hij zijn duiven nog, al moest hij er wel een verkopen omdat de deurwaarder op de stoep stond. Terwijl zijn vader op de winkel past, gaat hij naar het deurwaarderskantoor om een deel van zijn huurschuld af te lossen. Om de concurrentie het hoofd te bieden, gaat Dennis gratis thuisbezorgen. Tegelijk gaat hij met zijn vader folderen.

Het deurwaarderskantoor blijft hem echter op de lip zitten. Hij vraagt vierhonderd euro voor een wedstrijdduif, al is dat weinig, maar hij moet meteen een deel van zijn huurschuld afbetalen om een ontruimingsbevel te voorkomen. Zijn boekhouder zit hem achter zijn broek aan. Hij vindt zelfs dat Dennis zijn haar moet knippen, als zou een keurig geknipte eigenaar achter de toonbank meer klanten trekken. Het is mooi om te zien dat Dennis toch zijn eigen plan trekt, al besluit hij wel om de winkel een opknapbeurt te geven. Het is nogal schrijnend te horen dat zijn vader maandelijks duizend euro bijlegt uit zijn aow en pensioentje. Die wil dan ook liever dat zijn zoon met de winkel stopt, maar dat is tegen het zere been van Dennis. Het is nogal treurig te horen dat Dennis, na enkele teleurstellingen, geen vertrouwen meer in de liefde heeft. Hij heeft een dochter die inmiddels veertien jaar oud moet zijn en die hij erg mist. Hij stelt zijn hoop op een duif die met een internationale wedstrijd meedoet, maar wint helaas geen prijs. Een interview in stadskrant De Echo leidt tot positieve reacties en meer klanten.

Satcha werkt bij Doras en gaat wanbetalers af voordat schuldeisers op de stoep staan. Ze praat met een alleenstaande vrouw die het overzicht over haar leven kwijt is geraakt. Satcha heeft een gehandicapte dochter en herkent dat wel. Ze raakte overspannen door verlies van werk en relatie, waardoor alle kracht uit haar wegvloeide en ze zelfs geen energie meer had om haar post te openen. Wehkamp verleidde haar zich verder in de schulden te steken. Ze was heel blij met de steun van Doras om haar administratie verder in orde te brengen. Tijdens zingen in de kerk ontmoette ze een lieve stabiele man.

Hier de site van de serie Schuldig met daarop veel informatie. De muziek van Vincent van Warmerdam is wonderschoon. De bluesachtige leader You know what money means brengt de kijker in de sfeer.

P.S. : Afgelopen maandag waren deze hoofdrolspelers, hun hulpverleners en de documentairemakers te gast bij Pauw. Dennis was ontroerd over de steun die hij op televisie van Hanneke Groenteman kreeg. Na al die jaren van knokken om te blijven voortbestaan, was er eindelijk enig begrip voor zijn lot. Will pleitte ervoor dat er iets gedaan wordt aan de gefixeerde kosten die de schulden opdrijven. Boetes maken de problemen alleen maar erger. Dat raakt echter niet de hart van de zaak, namelijk dat armoede vooral een maatschappelijk probleem is. Aan de oorzaken daarvan is, ondanks de adembenemende portretten, te weinig aandacht besteed.