Welcome, reader! According to Antony Hegarty in this second decade of the new century our future is determined. What will it be? Stays all the same and do we sink away in the mud or is something new coming up? In this blog I try to follow new cultural developments.

Welkom, lezer! Volgens Antony Hegarty leven we in bijzondere tijden. In dit tweede decennium van de eenentwintigste eeuw worden de lijnen uitgezet naar de toekomst. Wat wordt het? Blijft alles zoals het is en zakken we langzaam weg in het moeras van zelfgenoegzaamheid of gloort er ergens iets nieuws aan de horizon? In dit blog volg ik de ontwikkelingen op de voet. Als u op de hoogte wilt blijven, kunt u zich ook aanmelden als volger. Schrijven is een avontuur en bloggen is dat zeker. Met vriendelijke groet, Rein Swart.

Laat ik zeggen dat literaire kritiek voor mij geen kritiek is, zolang zij geen kritiek is op het leven zelf. Rudy Cornets de Groot.

Do not go gentle into that good night, Old age should burn and rage at close of day; Rage, rage against the dying of the light. Dylan Thomas.

Het is juist de roman die laat zien dat het leven geen roman is. Bas Heijne.

In het begin was het Woord, het Woord was bij God en het Woord was God. Johannes.



woensdag 16 november 2016

Theaterrecensie: Niet Meer Zonder Jou, Toneelschuur, 15 november 2016


Cultuurverschillen tussen moeder en dochter blootgelegd en daarmee verzacht

Voorafgaande aan de theatervoorstelling Niet Meer Zonder Jou die begon als wijktour en ook op het Holland Festival 2015 te zien was, wordt het publiek verzocht om de schoenen uit te trekken, hetgeen doet denken aan een op handen zijnde eredienst van een of andere soort. De bovenzaal van de Toneelschuur is voor de gelegenheid omgetoverd in een lege ruimte met een enorm wit tapijt en kussens waar men tegenaan kan leunen. Er loopt een vrouw rond met een foto van Wahiba en haar moeder Fatima, te zien op de site van Female Economy. De moeder schonk  haar dochter de vrijheid en zwoor zelf haar islamitische geloof af Dat brengt ons in de sfeer van de confrontatie die Nazmiye Oral aangaat met haar moeder Havva. De laatste zit met een witte hoofddoek en een lichtblauw gewaad klaar in een stoel, terwijl Nazmiye in een vuurrode jurk en dito hoge hakken rondloopt over paden die door de toeschouwers vrijgelaten zijn.

De confrontatie wordt vooraf gegaan door gitaarmuziek van Seval Okyay die later ook zingt en af en toe vertaalt wat de moeder in het Turks zegt. Het licht wordt op volle sterkte gedraaid, opdat de ontmoeting in alle helderheid verloopt. Nazmiye vertelt dat we ons in een openbare ruimte bevinden en dat het publiek getuige is van een gesprek over zaken die eerder het daglicht niet mochten zien. Het doet denken aan de waarheids- en verzoeningscommissie die in Zuid-Afrika werden ingesteld na de apartheid, waarin daders en slachtoffers hun verhaal vertellen en tot meer begrip komen of aan het herstelrecht dat prachtig werd uitgebeeld door Julia Roeselers in haar documentaire Als ik je zie dan groet ik je (2015).

Nazmiye confronteert haar moeder met haar puriteinse islamitische opvattingen die breed gedragen worden door de gemeenschap waarin de stem van het individu gesmoord wordt. Ze spreekt een vrouw uit het publiek aan en vertelt over het verschil tussen haar en zichzelf. De vrouw staat op eigen benen, de hare waren van was door de druk die door de moslimgemeenschap op haar werd uitgeoefend. Als ze met een vriendin in de stad was, kon ze aan de ogen van een toevallige passerende vriend van haar vader zien dat ze iets verkeerds deed. Het werk als journaliste voor de Volkskrant heeft Nazmiye ongetwijfeld aangemoedigd om eigen benen te maken, maar de zelfstandigheid blijft moeilijk met een moeder die faliekant tegen haar vrije Westerse manier van leven is. Haar schuld duurt levenslang.

Havva van haar kant heeft haar geloof en blijft daarbij. De Koran is een houvast in haar leven dat ze aanvaardt zoals het is. Onverstoorbaar laat ze de indringende vragen van haar dochter - waarin de inbreng van regisseuse Adelheid Roosen te herkennen is - over zich heen komen. Ze geeft geen krimp, de verontwaardiging over de verloedering van haar dochter komt sporadisch naar buiten. Zij verwijt haar zelfs dat ze haar Nederlandse man liet besnijden. Een echte vrouw zou daarom liegen. Zij ziet de taak van moeder anders dan Nazmiye, die vindt dat geboren worden ontvangen worden betekent. Voor moeder en dochter is de aard van de ontvangst verschillend. Nazmiye verzette zich tegen elke vorm van bezetting van haar hoofd en tegen een gedwongen huwelijk op haar achttiende. Weggaan was onvermijdelijk, maar de last van de schuld kon ze daarmee niet loslaten. Nu ze zevenenveertig jaar oud is, voelt ze zich nog steeds een slaaf.

De tekstfragmenten wordt verrijkt door de gang naar Mekka van de moeder waarbij ze een aantal mensen uit het publiek meeneemt. De aanwezigheid op deze heilige plaats maakt haar zondeloos. Ooit dagdroomde ze van een vrouw op een paard, maar ze heeft zich bij de taak als moeder neergelegd. Haar identiteit wordt gevormd door het geluk van haar kinderen. Nazmiye plaatst haar argumenten en vragen in het hier en nu, hetgeen een grote intensiteit oproept. Ze wil zich bloot geven, het fysieke gevecht met haar moeder aangaan, alles doen om aan de verstikkende relatie te ontkomen.

Er zijn ook momenten van humor. Bijvoorbeeld als Nazmiye iets loslaat over haar huidige leven dat ze liever niet aan haar moeder vertelt, zoals het eten van varkensvlees, waarop haar moeder heel droog reageert dat ze toch zeker geen varkensvlees eet. Of als Nazmiye vertelt dat zij geen pony mocht omdat die lang kon worden zodat ze jongens zou aantrekken als ze haar haren naar achteren gooide. Maar de ernst overheerst. Die wordt ook ingebracht door de homoseksuele Fatih Bici die in het publiek zit en op verzoek van zijn vader naar de dokter ging. De arts kon geen afwijking vaststellen en stelde voor dat de vader naar een psycholoog ging, waarop Fatih hem vergezelde.  

Het boeiende aan de confrontatie, die zeer diep gaat en die, zoals de titel aangeeft, tot ‘niet meer zonder jou’ gaat, is dat die verder reikt dan een moeder-dochter conflict over de islamitische mores. Het gaat over geloof versus verstand, groep versus individu, traditie versus autonomie. In deze tijd, waarin het denken in groepsidentiteiten weer toeneemt, leidt dit tot een verharding van onderlinge verhoudingen. Nazmiye en in het voetspoor haar 68-jarige moeder laten zien dat er een uitweg is. De aarzelend op gang komende communicatie leidt tot een vermindering van strijd en een verzachting, die ook in het publiek voelbaar is. Je zou hopen dat er meer van dit soort bijeenkomsten gehouden worden, die de tegenstellingen tussen mensen verminderen en verzoening mogelijk maken.    

Hier mijn bespreking van Als ik je zie dan groet ik je, hier de site van Female Economy.

Geen opmerkingen:

Een reactie posten