Digitale burgerdetectives, Tegenlicht, 13 november 2016

Wat gezien is kan niet ontkend worden

Regisseur Shuchen Tan verdiept zich in onwelgevallige zaken waarbij we met behulp van nieuwe technieken in staat zijn om de waarheid boven water te krijgen. Het zijn de burgers zelf die met hun telefoons informatie kunnen geven over zaken die anders onder de radar blijven.

Christiaan Tiebert, een student uit Groningen, neemt deel aan een onderzoek naar doden die in Syrië vallen door luchtaanvallen. Hij zegt dat het gewone nieuws, door de tijdsdruk waarmee het gemaakt wordt, veel fouten bevat, die deel worden van het wereldbeeld dat men toegediend krijgt. Door de feiten met open bronnen te checken, kan men aan waarheidsvinding doen. Zo ontleedt hij minutieus een nieuwsfeit over een bombardement op een hulpkonvooi aan Syrië om vast te stellen hoe een en ander precies in zijn werk gegaan is.

Wetenschapsfilosoof Huub Dijstelbloem zegt dat de burger hiermee de rol van detective op zich neemt en in staat is een politieke situatie te reconstrueren. Beelden hoeven niet volledig te zijn om toch te helpen om gaten op te vullen in een reconstructie. Het wakend oog van burgers helpt de democratie vooruit.

De Brit Chris Woods richtte Airwars op die wil bepalen hoeveel slachtoffers er in Syrië vallen door bombardementen. Hij spreekt van parallelle werelden waarin slachtoffers van aanvallen verdonkeremaand worden. Vooral de inforamatie uit Nederland en België is weinig transparant. Vluchteling Rami Jarrah (Nicosia, 1984, zie foto) kwam terug uit Londen om de toestand rond Aleppo te onderzoeken. Hij wil een lokaal netwerk opzetten van burgeractivisten die informatie doorgeven, maar zoiets is niet zonder risico. Vooral in Damascus waar de regering het gebied controleert kan men gemakkelijk opgepakt worden. In Raqqa werd een deelnemer door IS ontvoerd. Men heeft men nooit meer gezien en vermoedt dat hij in een massagraf terecht gekomen is. Rami skypt met een deelnemer in Aleppo die zich in gevaar bevindt. Rami vraagt zich af wie er straks overblijft om nog informatie te verschaffen. Assad wil het liefst dat iedereen vertrekt.

Eyal Weizman is oprichter van Forensic architecture, die mobiele telefoons wil inzetten om informatie over belegerde steden te krijgen. Op de Biënnale in Venetië toonde hij beelden van een drone aanval die door burgers gefilmd werd. Dit vormt een belangrijk optisch hulpmiddel om te dienen als bewijsmateriaal. Liquid traces doet iets vergelijkbaars op zee, zoals een reconstructie van een verongelukte vluchtelingenboot die geen enkele hulp kreeg van een marineschip, laat zien. Wellicht kan dit feit later aangemerkt worden als misdaad tegen de menselijkheid.  

De International Bar Association in Londen heeft een app ontwikkeld waarmee beelden van mensenrechtenschendingen veilig kunnen worden vastgelegd. Dit materiaal kan in rechtszaken als bewijsmateriaal dienen, ook over het verloop van verkiezingen in Kenia. Door de van tijd en plaats voorziene beelden te versleutelen kunnen machthebbers er niet bij, maar dat sluit niet uit dat men gemarteld kan worden.

Shuchen Tan sluit af met onheilspellende beelden van de geheime gevangenis Saydnaya in Syrië. Niemand weet wat daar gebeurt. Voormalige gevangenen proberen de gang van zaken op deze black hole op basis van auditieve herinneringen te reconstrueren. Hier kan men een kijkje nemen in deze plek des doods.

Hier meer informatie op de site van Tegenlicht. Morgenavond een meet up in Pakhuis de Zwijger met onder andere Shuchen Tan en Huub Dijstelbloem, zie hier. Hier nog een lang interview met Rami Jarrah op 12 februari j. l. op Mondiaal Nieuws.