Lichaam seksueel gebruikte man het strijdtoneel van heden en
verleden
De gepijnigde blik op de omslag van Een klein leven spreekt boekdelen. Hoe is het om te leven met
ernstig seksueel misbruik in de jonge jaren? Daar kan zelfs een geslepen
advocaat niet overheen stappen. Tegelijk leidt het onverwerkte verleden tot moeilijkheden
in de vriendenkring. De Amerikaanse schrijfster Hanya Yanagihara valt de eer
toe dit psychologische en sociale lijden nauwgezet en in soms ongepolijste taal
vanuit verschillende perspectieven aan ons voor te leggen. Waardoor we nog
beter de ziel van onszelf en die van anderen kunnen peilen.
Hoofdpersoon van de, in meerdere opzichten, kolossale roman
is Jude St. Francis, een jongen zonder ouders die door broeders in een
klooster, verzorgers in een internaat en een sadistische gek zwaar te grazen
werd genomen, hetgeen een onherstelbare beschadiging aan zijn persoonlijkheid
toebracht. Zijn geschiedenis krijgen we mondjesmaat toegediend. We maken met
hem kennis na zijn studie wiskunde en rechten als hij voor het Openbaar
Ministerie in New York gaat werken en tijdelijk gaat samenleven met zijn
boezemvriend Willem Ragnarsson, een jongeman van Zweedse afkomst, die veel weg
is voor filmopnames. Tijdens hun studiejaren vormden ze een viertal samen met Jean
Baptiste Marion, die in het dagelijks taalgebruik JB wordt genoemd en met Malcolm
Irvine die nog lang onder de plak van zijn ouders blijft zitten. De vier jongemannen,
waarvan de laatste twee niet blank zijn, komen uit een gegoed milieus en hebben
verschillende beroepswegen gekozen: de knappe Willem maakt langzaamaan carrière
maakt als acteur, JB oefent het beroep van beeldend kunstenaar uit, terwijl Malcolm
op een architectenbureau is gaan werken.
De periode na de studietijd geeft een mooi beeld van de
keuzes die men maakt. Anders dan het gewone huisje boompje beestje verhaal zijn
de vier niet zo duidelijk in hun seksuele voorkeuren. Jude is met zijn strikte
onthouding wat dat betreft een uitzondering, maar de anderen accepteren dat van
hem als iets waar ze gewoon geen weet van hebben. Zijn poging om zich van het
leven te beroven wordt daarentegen wel met bezorgdheid bezien. Ook door Andy,
een bevriende chirurg die de snijwonden verzorgt die Jude zich toebrengt. Andy
wil hem zelfs laten opnemen als Jude zich niet inhoudt, maar dat verhindert
Jude niet om ermee door te gaan. Hij kan niet anders om de demonen op afstand
te houden. Het lichaam van Jude vormt een strijdtoneel waar verleden en heden
met elkaar het gevecht aangaan. Diens zelfbeeld is daarbij natuurlijk erg
negatief. Hij heeft nauwelijks woorden om over zijn trauma’s te vertellen en kan
ook niet bevatten dat de universiteitsdocenten Harold en Julia die hun kind zijn
kwijtgeraakt, hem, hinkepoot, als kind wil adopteren.
De roman is opgedeeld in zeven delen. Elk deel heeft een
titel, die ik graag verklaar als ingang om iets over deze ongelooflijk rijke
roman te vertellen. Het eerste deel heet - net als het laatste - Lispenard Street. Dat is de straat in
Manhattan waar Willem en Jude voor het eerst gaan samenwonen nadat ze tijdens
hun studie met de anderen op een kamer met twee stapelbedden sliepen. De Postman is de titel van deel twee. Jude
krijgt die bijnaam door JB opgeplakt omdat hij post- lijkt in alle opzichten,
of het nou over zijn seksualiteit, ras, identiteit of verleden gaat. Jude en JB
hebben een hele moeilijke verhouding met elkaar die in deel drie, Illusies, culmineert in een incident
waarbij JB op kwetsende manier de draak met Jude steekt. Het axioma van gelijkheid heet het vierde deel en dat gaat over
een vreselijk voorval dat Jude in zijn nieuwe, van alle gemakken voorziene
appartement in Greene Street meemaakt, waarbij hij door de sadistische Caleb
van de brandtrap wordt gegooid. Onderwijl denkt hij aan de vergelijking waarbij
iets per definitie gelijk aan zichzelf moet zijn en hem dus eigenlijk niets kan
gebeuren. De zelfbeschadiging neemt na de ziekenhuisopname echter alleen maar
toe. Zichzelf in de armen en benen snijden is een manier om kalm te worden.
Toch luidt het deel daarna De gelukkige
jaren, omdat hij daarin met Willem tot een redelijke overstemming komt hun
manier van samenleven. Het zesde deel, Beste
kameraad, verwijst naar de aanhef van brieven die Willem vanuit alle delen
van de wereld naar zijn vriend stuurde. Lispenard
Street waar Jude en Harold later rondlopen terwijl Jude een anekdote vertelt
over de tijd waarin Willem en hij halsbrekende toeren uithaalden toen ze eens
op het dak stonden en vergeten waren de sleutel mee te nemen, maakt de cirkel
rond.
Yanagihara springt heel soepel met het tijdsverloop om. Ze
kan op een en dezelfde bladzijde heel gemakkelijk maanden of jaren verder
springen, maar voor det lezer maakt dat niet zoveel uit. Haar observaties zijn
een weldaad, haar blik op de moderne mens die vaker dan vroeger gewoon single
blijft, is boeiend om te volgen, al is het isolement, het kleine leven dat Jude
vaak kiest, niet helemaal zijn eigen wil:
‘Soms vraagt hij zich
af of ‘eenzaamheid’ een gevoel is dat hij überhaupt zou hebben als hem niet
duidelijk was gemaakt dat hij zich eenzaam hóórt te voelen, dat er iets vreemds
en onacceptabels aan zijn leven is. Allerlei mensen vragen hem steeds of hij
iets mist waarnaar hij nooit heeft verlangd omdat dat niet eens bij hem was
opgekomen, omdat hij nooit had gedacht dat hij het zou kunnen krijgen (…). Sommigen
vragen het op medelijdende toon, anderen argwanend: de eerste groep heeft met
hem van doen omdat ze ervan uitgaan dat hij niet uit vrije wil maar
noodgedwongen single is, en de tweede groep staat een beetje vijandig tegenover
hem omdat ze denken dat hij single is uit vrije wil, een flagrante overtreding
van een fundamentele wet voor volwassenen.’
Willem vindt het doodzonde dat zijn gevoelige vriend overschiet
en voelt zich daar schuldig over. Ook worstelt hij tijdens hun jaren van
samenwonen met de paradox tussen een relatie en vriendschap. ‘Alles wat Jude hun kenbaar maakte, wees erop
dat hij niet geholpen wilde worden. En toch kon Willem dat niet aanvaarden. De
vraag was hoe je iemands wens om met rust gelaten te worden gelaten negeerde,
zelfs als je daarmee de vriendschap in gevaar bracht.’ Het zijn vragen om
het hoofd over te breken.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten