Welcome, reader! According to Antony Hegarty in this second decade of the new century our future is determined. What will it be? Stays all the same and do we sink away in the mud or is something new coming up? In this blog I try to follow new cultural developments.

Welkom, lezer! Volgens Antony Hegarty leven we in bijzondere tijden. In dit tweede decennium van de eenentwintigste eeuw worden de lijnen uitgezet naar de toekomst. Wat wordt het? Blijft alles zoals het is en zakken we langzaam weg in het moeras van zelfgenoegzaamheid of gloort er ergens iets nieuws aan de horizon? In dit blog volg ik de ontwikkelingen op de voet. Als u op de hoogte wilt blijven, kunt u zich ook aanmelden als volger. Schrijven is een avontuur en bloggen is dat zeker. Met vriendelijke groet, Rein Swart.

Laat ik zeggen dat literaire kritiek voor mij geen kritiek is, zolang zij geen kritiek is op het leven zelf. Rudy Cornets de Groot.

Do not go gentle into that good night, Old age should burn and rage at close of day; Rage, rage against the dying of the light. Dylan Thomas.

Het is juist de roman die laat zien dat het leven geen roman is. Bas Heijne.

In het begin was het Woord, het Woord was bij God en het Woord was God. Johannes.



maandag 21 november 2016

Daniel Kehlmann over Je had moeten gaan, VPRO Boeken, 20 november 2016


Verhaal biedt meer mogelijkheden tot perfectie dan roman

Filosoof en literatuurwetenschapper Daniel Kehlmann (München, 1975) maakte naam in 2006 met de roman Het meten van de wereld over de zakelijke verhouding tussen geograaf Alexander von Humboldt en de wiskundige Gauss die een andere ingang om de wereld te onderzoeken. De eerste gaat erop uit, de tweede blijft achter zijn bureau zitten. Daarna ontmoeten ze elkaar weer en bespreken hun resultaten. Ondanks de boeiende onderwerp vond ik de roman te schetsmatig, te weinig ontroerend. Inmiddels heeft Kehlmann een spookverhaal uitgebracht dat de gemoederen meer in beroering zal brengen. Zelf heeft hij er ieder geval erg van genoten om het te schrijven.

Jeroen van Kan vat het verhaal kort samen. Het gaat over een scenarioschrijver die met vrouw en vierjarige dochter zijn intrek neemt in een onheilspellend huis in de bergen. Het verhaal is kort, met 96 bladzijden ter grootte van een novelle.
Kehlmann zegt dat een spookverhaal noodzakelijk kort moet zijn, omdat de lezer ervan overtuigd moet worden dat spoken bestaan. De spanning moet volgehouden. Het verhaal moet het liefst in een keer uitgelezen worden.

Van Kan refereert aan het feit dat de scenarioschrijver aan het eind zegt dat alles verteld is, hetgeen niet het geval is.
Kehlmann verwijst naar horrorfilms die, vanaf The blair witch project opnames gebruiken die men gemaakt heeft van spoken. Het bracht hem op het idee om een notitieboekje te maken van een schrijver die allerlei onverklaarbare zaken beleeft. We weten niet wat de schrijver niet genoteerd heeft en hij spreekt zichzelf ook tegen.
Eerst zijn er al spanningen tussen hem en zijn vrouw, zoals vaker tijdens vakanties. Daarna merkt de man, sterker dan zijn vrouw, dat er dingen gebeuren die niet kloppen en die zijn begripsvermogen te boven gaan. Hij heeft ook rare dromen. Eerst denkt hij nog dat het door oververmoeidheid komt, maar dan besluit hij dromen en voorvallen, die met spookverschijningen te maken hebben, te noteren.

Van Kan stelt de kennistheoretische vraag waarom we denken dat we in de realiteit leven.
Kehlmann antwoordt dat de situatie die zij aan tafel in de studio beleven consistent is, dat er geen vreemde dingen gebeuren, terwijl voor het gezin de muur tussen droom en werkelijkheid weg is. Door het schrijven van een klassiek spookverhaal wilde hij clichés vermijden, waarin spoken slechts een fantasie zijn of het gevolg van een gestoorde waarneming. Op een bepaald moment merkt de schrijver dat het te laat is om nog te vertrekken. De Duitse titel is niet mooi, maar drukt wel uit waarover het gaat. Hij schreef de novelle vooral in de nacht, eerst in de vorm van een eigen notitieboekje. Het schrijven bezorgde hem een angstig gevoel. Vooral het relationele aspect. Het zwaartepunt ligt bij de verhouding tussen de man en zijn dochtertje. Hij merkt dat hij haar niet kan beschermen, de illusie van veiligheid niet in stand kan houden. Zelf kon hij zich goed in de man verplaatsen omdat hij zelf een jonge dochter heeft. Hij werd bang toen de man een lelijke vrouw in zijn droom zag die ook op een schilderij was afgebeeld dat later verdwenen bleek te zijn. Het feit dat de man zichzelf in de steek laat was angstig voor hem.

Van Kan noemt een andere situatie waarin de man zijn dochter op een babycam ziet, maar haar niet meer ziet als hij haar kamer binnengaat.
Kehlmann noemt het verontrustend dat de waarneming niet klopt.

Tenslotte begint Van Kan over het verhaal dat Kehlmann als literaire vorm gebruikt.
Kehlmann zegt dat het verhaal meer dan de roman de perfectie kan benaderen. Zijn boek Roem kan gelezen worden als een bundel losse verhalen maar ook als roman.

Hier een interview met Kehlmann over de novelle door Willem Goedhart.

Geen opmerkingen:

Een reactie posten