Acht bijzondere plekken in de Verenigde Staten, bezocht door
een goed geïnformeerde verslaggever
Geregisseerd door Hans Pool reisde
Eelco Bosch van Rosenthal, oud correspondent in de Verenigde Staten voor de
NOS, terug naar zijn vroegere werkterrein om te onderzoeken hoe het gesteld is
met de resten van de Amerikaanse droom. Hij baseert zich daarbij op het boek The unwinding van George Packer, die af
en toe in de afleveringen een en ander uitlegt over de onzekere staat waarin de
Amerikanen zich bevinden op weg naar nieuwe verkiezingen op 8 november a.s.
Aflevering 1: De belofte
De belofte heeft betrekking op
uitspraken gedaan door verschillende politici aan de stad Youngstown in
swingstate Ohio na het ineenstorten van de staalindustrie. Bosch van Rosenthal
loopt door verlaten fabriekshallen. De laatste werd in 1990 gesloten. De Rust
Belt die ooit werk en inkomen verschafte, is verdwenen en daarmee het sociale
leven. Dit leidt tot persoonlijke ontwrichting zoals de lege winkelstraten
laten zien. Politiek journalist Bertram de Souza zegt dat men het aan zichzelf
te danken heeft dat men niet eerder alternatieven ontwikkelde. De mooie
praatjes van democratische presidentskandidaten in dit vakbondsbolwerk, zoals
Bill Clinton in 1992, zetten ook geen zoden aan de dijk. Waarmee de stad is
geworden tot een weemoedig lied van Bruce Springsteen, zie hier.
Terwijl een idealistische winkelier
de straten schoonhoudt en het leven weer op gang probeert te krijgen, stellen
de mensen meer vertrouwen in Donald Trump, die in zijn Boeing arriveert en
belooft dat hij de banen van weleer terug zal brengen. Men hoopt liever dan
kritische vragen te stellen over de manier waarop hij dat denkt te doen. Mensen willen liever bedrogen worden dan de
waarheid horen. Packer zegt dat het voor het eerst in de geschiedenis is dat de
volgende generatie het niet automatisch beter krijgt dan de vorige. De
markteconomie is vooral in het voordeel van de rijken. De middenklasse heeft
het loodje gelegd. De Souza denkt dat door de bril van de nieuwe tijd gezien
Trump zeker niet kansloos is om de volgende president te worden.
Aflevering 2: Chinatown
In Ardadia, een buitenwijk van Los
Angeles, maakt de middenklasse plaats voor kapitaalkrachtige Chinezen die
paleisjes laten neerzetten tussen vrijstaande Amerikaanse woningen. Niet
iedereen is daar blij mee. Een buurtcomité bindt de strijd aan met het gebruik van
woningen als investering. Anderen vertrekken na de verkoop van hun huis met
veel winst. Op school is Chinees een lesvak. De oudste zoon van Robert Hegger
leert de taal om later een goede baan te kunnen krijgen. Zijn ouders kwamen in
1997 met hun drie kinderen in de buurt wonen, waar inmiddels ook een Chinese
supermarkt is. Robert stamt af van Duitse immigranten, werd aangetrokken door
de openheid in Californië. Hij past zich aan aan de nieuwe ontwikkelingen.
Minder rijke Chinezen proberen ook
een graantje van de Amerikaanse droom mee te pikken. Een stel is Beijing
ontvlucht vanwege de smog en het slechte onderwijs. De vrouw wil hier een
bedrijf beginnen, de man werkt voorlopig als Uber chauffeur en leert met een app
de taal. Ze hopen een verblijfsvergunning te krijgen, al mist de man wel zijn
familie en vrienden. Chinese vrouwen komen illegaal naar de Verenigde Staten om
hier te bevallen waardoor hun kind automatisch het Amerikaanse
staatsburgerschap krijgt. Bosch van Rosenthal is bij een ceremonie waar men het
bewijs van staatsburgerschap krijgt uitgereikt. De mensen die overal ter wereld
vandaan komen, zijn trots op hun diploma. Straks is de blanke bevolking zijn
meerderheid kwijt, maar dat geldt in 2050 voor heel de Verenigde Staten, zegt
Bosch van Rosenthal die ik verder EBR zal noemen.
Aflevering 3: Chiraq
Chiraq is de bijnaam voor Chicago
vanwege de vele moorden die in de South Side gepleegd worden. EBR gaat mee met een
man van een rampendienst, die spreekt over een bloedige stad waarin nietsontziende
bendeoorlogen aan de orde van de dag zijn. Daaraan nemen ook kinderen deel.
Chicago is de meest gesegregeerde stad in de Verenigde Staten. Een
restauranthouder praat over zijn dochter die op 15 jarige leeftijd zonder reden
doodgeschoten werd. Zij zou optreden als majorette tijdens de inauguratie van
Obama. Hij heeft ook nog een zoon van dertien maar ziet die met mooi weer
liever niet buiten, want dan zijn de bendes actiever.
Naast het geweld van de bendes is er
ook het politiegeweld. De beweging Black lives
matter stelt dat het leven daardoor ontwricht is. Sinds 1972 bestaat er een
systeem van martelingen, opgezet door de toenmalige chef van politie. De zwarte
Darell Cannon werd daarvan de dupe. Nadat hij met een veeprikker zwaar was
mishandeld moest hij wel bekennen en belandde 24 jaar in de gevangenis. Zwarte
jongeren zonder baan gaan vaak regelrecht van school de gevangenis in, waardoor
men spreekt van een pijplijn. Door acties van burgers zijn de aanhoudingen
afgenomen, maar daardoor is een vacuüm ontstaan waar de bendes van profiteren.
Scholen en psychiatrische inrichtingen worden gesloten. Een pastoor wil in de
kale toendra een gezonde gemeenschap stichten, maar de al te soepele
wapenwetten staan dat tegen. Onderwijl verleent men voedselhulp aan de armsten.
Chicago is ook de stad van de
muziek. Er zijn veel muziekclubs. Een lid van negentig jaar oud zegt dat muziek
belangrijk is om het sociale verval tegen te gaan. Chicago is ook de stad waar
Obama carrière maakte. De medewerker van Black Lives Matter vindt dat hij zijn
idealen verkwanseld heeft. Er komt straks wel een museum over hem, dat volgens
de pastoor tot nieuwe investeringen en een betere toekomst zal leiden.
Aflevering 4: Niemandsland
EBR is in Rio Grande, de grensstad tussen de Verenigde
Staten en Mexico. De grensstreek kent vele problemen door de invoer van drugs
en de toevloed van illegalen. EBR gaat mee met de grenspolitie die een wagen
heeft aangehouden. De bestuurder, een mensensmokkelaar, is verdwenen, maar in
de auto zitten nog illegalen. Een van hen is een Braziliaan die in Mexico
slecht behandeld werd en de rivier was overgestoken. Hij betaalde de bestuurder
18. 000 dollar door zijn huis te verkopen, maar heeft al vijf dagen geen eten
gehad. De politie zal hem uitzetten. Zijn droom op een beter bestaan voor zijn
gezin dat achtergebleven is, is vervlogen. Elf miljoen mensen voor hem is het
wel gelukt.
De angst voor illegalen is zuurstof in de campagne van
Trump, zegt EBR. Het leven in het Texaanse deel van de stad is onveiliger
geworden door de vele drugsbendes die hier actief zijn. In het niemandsland
langs de rivier komen gemakkelijk transacties tot stand. Een misdaadjournalist
praat in het geheim met mensen aan de andere kant van de grens. De grenspolitie
bedient zich van informanten om de drugshandel te onderscheppen. De informanten
krijgen geld, maar zijn hun leven vervolgens niet meer zeker.
Een advocaat staat opgepakte mensensmokkelaars bij. Hij
vindt het vreselijk wat de laatsten teweeg brengen met hun gewelddadige acties
maar helpt hen in de rechtszaal aan de voor hen beste oplossing. Dat leidt in
een zaak tot 45 jaar gevangenisstraf. De auto’s van de daders worden geveild.
Voor het geld koopt men weer politieauto’s, een werkwijze die bevreemding bij
EBR opwekt.
Een illegale moeder hoopt dat haar jonge kinderen een betere
toekomst dan zijzelf zullen krijgen. Ze wilde vroeger rechten studeren om op te
komen voor de armen, maar daar was geen geld voor. Ze maakt heel veel schoon om
in het levensonderhoud te voorzien. Palacio, een Latino advocaat wil in het
parlement komen om op te komen voor de belangen van zijn mensen. Hij ziet de
stad als een geheel en wil de grenzen openen.
Aflevering 5: Het diepe Zuiden
Onder de weinig intrigerende titel Het diepe Zuiden gaat een boeiend portret schuil van de sfeer in de
Mississippi delta, bezongen in de blues en bepaald door de naweeën van de
slavernij.
De levensverwachting is er niet hoog. In een kapperszaak,
waar het zwarte deel van de mannen samenkomt, kan men de bloeddruk laten
opmeten. Om ruzie te voorkomen praten ze niet over politiek. De van oorsprong
Iraanse arts Mohammed Shahbazi probeert de gezondheidszorg van onderop te
organiseren. De gezondheidstoestand is slechter door het slavernijverleden. Men
is minder actief en eet te veel en te vet. Zwarte medewerkers, zoals Priscilla,
gaan bij de mensen langs omdat er veel wantrouwen is. Het racisme leeft nog
steeds op de achtergrond. Zelf raakte ze op jonge leeftijd zwanger en trouwde
met een politieagent, maar het huwelijk was niet gelukkig. Ze heeft kinderen
van drie vaders. De Obamacare heeft hier weinig opgeleverd, zegt ze. Omdat gouverneurs
weigerden subsidiegeld aan te nemen, is de verzekering te duur, terwijl men
voor Medicaid vaak niet in aanmerking komt. Vaders zijn afwezig in de gezinnen,
zegt ze, door drugsverslaving of een gevangenisstraf.
Hulpverlening komt van het particulier initiatief, zoals in
de kliniek van de blanke zuster Brooks. Vroeger waren daar aparte wachtkamers
voor blanken en zwarten en nog steeds zijn er blanken die niet bij zwarten in
de wachtkamer willen zitten. In de jaren tachtig werd Brooks bedreigd,
inmiddels in het racisme meer onderhuids.
Een kleinzoon van een plantagehouder weet niet goed wat hij
moet denken van het verleden. Inmiddels woont men vreedzaam samen. Dat was
vroeger wel anders. EBR verhaalt van een gruwelijke moordzaak uit 1955, toen
Emmett Till uit Chicago werd vermoord omdat hij de blanke winkelmevrouw
aansprak. Priscilla bekijkt de ruïne van de winkel en wil liever dat die
weggehaald wordt dan dat er een museum in gevestigd wordt. Haat is er nog
steeds, nu in het politieapparaat.
Aflevering 6: Silicon Valley
In Silicon Valley wordt hard gewerkt aan de technologische
toekomst, maar denkt men ook na over de groeiende sociale tegenstellingen. EBR
is in Palo Alto, het kloppende hart van Silicon Valley en loopt door de buurt waarin
veel Google medewerkers wonen, waardoor de huizenprijzen er de pan uitrijzen.
Onderwijzers staken zelfs voor meer loon omdat ze hun huis niet meer kunnen
betalen. Filantroop Bill Sommer maakt zich zorgen over de leefomgeving.
Net als in aflevering 2 volgt EBR een gezin, ditmaal dat van
Naoh Standridge die nauwelijks rond kan komen omdat hij kanker heeft en
ontslagen is aan de universiteit.
Ze moeten hun huis verkopen en op zoek naar iets anders maar
dat is niet zo gemakkelijk. Overal staan huizen met hoge hekken die contact met
de omgeving uitsluiten. Noah had nooit kunnen denken dat hij zo diep zou
zinken. Hij schaamde zich voor het feit dat hij een beroep moest doen op
anderen. In de aftiteling lezen we dat hij 50.000 dollar heeft opgehaald met
fundraising.
Packer vertelt over het verdwijnen van de middenklasse en
herkent de buurt niet meer waarin hij zelf opgroeide. Rijken geven op over hun
dure sportauto’s. De highschool die opleidt voor Stanford is erg competitief
ingesteld. .
In een trailerpark wonen veel Latino’s. Hoewel ze arm zijn
hebben ze wel contact met elkaar. Een vriendelijke bewoonster toont het krappe
onderkomen waarin haar gezin woont. Ze heeft twee banen om in haar
levensonderhoud te voorzien, maar is niet te beroerd om een recept van
guacamole te geven en een door haar geschreven gedicht voor te lezen.
Aflevering 7: De plaag
Met de plaag wordt de enorme drugsverslaving in het mooie
Vermont bedoeld. EBR is in Rutland waar men de behandeling van drugsverslaafden
anders aanpakt dan in de rest van de Verenigde Staten. De repressie die uit de
War on drugs sprak, is vervangen door een humane benadering en dient als
voorbeeld voor andere steden. Het gaat daarbij om medemenselijkheid in plaats
van gespierde taal, zegt EBR.
De verslaving aan drugs heeft te maken met de verslaving aan
pijnstillers die opioïden bevatten. Artsen schrijven die veel te gemakkelijk en
te lang voor, zodat patiënten daarna hun heil zoeken bij heroïne. Dealers trekken
in huizen van mensen die naar een andere omgeving gaan. Kennis van de gevolgen
is geen garantie voor het afzien van het gebruik zoals uit een aangrijpend
verhaal van een verpleegkundige blijkt. Zij liep tenslotte tegen de lamp liep
en raakte haar baan kwijt.
Het project VISION moet de verloedering tegengaan. Dit
burgerinitiatief coördineert verschillende hulpdiensten. Empathie is een deel
van de oplossing. Volgens de broken windows theorie moeten huizen snel gerenoveerd
worden, om te voorkomen dat de wijk achteruit gaat. Een vrouw die daarmee bezig
is, heeft zelf ook een verleden als drugsverslaafde.
Aflevering 8: Het systeem
De laatste aflevering gaat over het democratische systeem in
de Verenigde Staten. Daarop is het nodige af te dingen, zoals een demonstratie
van burgers uit allerlei staten naar het Capitool in Washington D.C. , de
burcht van de democratie, laat zien. In de Supreme Court liet men onder andere de
Citizens United wet passeren, waardoor grote bedrijven ongelimiteerd geld
kunnen geven aan de politiek en die daarmee kunnen beïnvloeden.
George Packer stelt dat dit geld het bloed van het systeem
vormt, dat burgers aan hun lot overlaat en corruptie bespoedigt. Hij krijgt steun
van een vroegere cameraman van EBR die zegt dat de democratie een mythe is en
dat die door Sanders en Trump aan de kaak wordt gesteld. De jonge assistent
Kolby Keo, die in het Capitool werkt, ziet de gevaren niet zo. Hij doet net als
andere jongeren zijn best veranderingen tot stand te brengen. Activiste
Samantha Miller denkt daar tegenover dat verandering alleen van onderop tot
stand kan komen.
Op een steenworp afstand van het Capitool ligt een armoedige
zwarte wijk. Een vuilnisman helpt daklozen die ’s nachts overal op straat
liggen. Hij vraagt zich af of een president, die overal van wordt afgeschermd,
deze mensen kan begrijpen. Een fotograaf stelt dat men echte zaken in het
parlement niet te zien krijgt. Lobbyisten hebben veel invloed op het politieke
proces. Politici zijn druk in de weer om aan fundraising te doen. Dat geeft een
rijke meer invloed dan een arme.
Packer wijst erop dat in de Verenigde Staten verrassing niet
is uitgesloten. Hij denkt dat de revolutie die hij in 2008 verwachtte, pas nu
komt. Op 9 november weten we meer.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten