Theaterrecensie: Kunst, Stan & Dood Paard, Toneelschuur, Haarlem, 22 november 2014

Een voorstelling om in te lijsten

De toneelvoorstelling Kunst van Frank Vercruyssen van Stan en Kuno Bakker en Gilles Biesheuvel van Dood Paard speelt zich af op de grens van kunst en werkelijkheid. Het begint er al mee dat de mannen rondlopen op het lege toneel en druk aan het telefoneren zijn. Dan komt er een wagentje met materialen binnengereden, waar men druk mee aan de slag gaat. Als Gilles daarbij contact maakt met het publiek vraagt iemand of de voorstelling al begonnen is, hetgeen volgens Gilles niet het geval is. Als hij een zware lijst niet helemaal recht op een blauw zeildoek neerlegt, zegt hij er tot genoegen van het publiek bij dat dit zo moet.

Kunst is een verrassend sterk spel tussen drie oude vrienden, waarin Kuno de rol speelt van Serge, een bemiddelde dermatoloog die juist voor heel veel geld een wit schilderij heeft gekocht. Hij laat het zien aan luchtvaartingenieur Marc (Frank) die meteen cynisch lacht. Daarop wil Serge wel eens horen wat vertegenwoordiger in papier Yvan (Gilles) daarvan te zeggen heeft, maar die probeert zich buiten schot te houden. De vrienden sluiten vervolgens bijna twee uur lang wisselende bondgenoten met elkaar om in steeds heftiger mate het eigen gelijk te laten zegevieren, waarbij ze niet te beroerd zijn om de buitenstaander in toenemende mate zwaar te krenken.

Hun karakters zijn heel verschillend. Serge steekt volgens Marc zijn geld in ultramoderne kunst, die alleen maar lucht is, Marc is iemand die het allemaal zo goed weet en Yvan is een betreurenswaardige persoon die wat beroep betreft aan lager wal is geraakt en in de netten van een hysterische dochter van een oom met een papierfabriek verstrikt geraakt. De drie vrienden kennen elkaar al vijftien jaar, nemen elkaar voortdurend de maat waarbij alledaagse conventies doorbroken worden en waarbij het witte doek dat Serge gekocht heeft als katalysator werkt.

De grens met de werkelijkheid is flinterdun. ‘Is dit een educatieve publieksinteractie?’ vraagt Frank zich af als Yvan aan het publiek een doek laat zien dat bij hem boven de schoorsteenmantel hangt en dat volgens Serge rommel is. Frank voelt zich als Belg buitengesloten, maar gelukkig is er een landgenoot in de zaal, naar wie hij opgelucht zwaait. Yvan loopt steeds met zijn mobiel in de hand omdat hij familiale conflicten moet oplossen op weg naar zijn huwelijk en wordt op een gegeven moment gebeld door zijn echte vrouw, die vraagt hoe het met hem gaat, terwijl hij juist weer eens het pispaaltje is. ‘Goed,’ antwoordt hij haar, want wat kan hij anders zeggen. Het is zelfs niet zeker dat zijn vrienden zullen komen getuigen. Als hij zegt dat hij moet huilen, geven ze hem zonder compassie daartoe alle kans.

 

De chemie tussen de vrienden is dan misschien op het toneel ver te zoeken maar voor de kijker vormen ze een prachtig humoristisch driespan, de tragische en clowneske Yvan, de van zichzelf overtuigde kunstverzamelaar Serge en cynische waarheidszoeker Marc, die met zijn Vlaamse tongval en ontwapenende dictie een extra dimensie aan het stuk toevoegt.

Dit alles wordt gespeeld in een onttakeld decor met rekwisieten die aan de kunstwereld doen denken (zie foto) waarin de ruimte nu eens de huiskamer van Serge, dan weer die van Yvan is. De verschillende locaties gaan moeiteloos in elkaar over. Kunst is een voorstelling om in te lijsten, ook al is dat bij moderne kunst nauwelijks het geval.

Kunst is een bewerking van de toneeltekst Art (1994), geschreven door de Britse Yasmina Reza (1959). Hier meer informatie over de voorstelling op de site van de Toneelschuur.