Commentaren bij films van regisseur die zijn stempel op de
filmgeschiedenis drukte
Jane Magnusson en Hynek Pallas maakten een documentaire waarin de Zweedse filmregisseur Ingmar Bergman centraal staat. Hij trok zich op
het toppunt van zijn roem terug uit de publiciteit op het afgelegen eiland Farö,
dat hij leerde kennen tijdens de opnames voor Persona. Hedendaagse filmmakers zoals Inarritu, Allen, Scorsese, Von
Trier en Haneke bezoeken het huis van Bergman, die in 2007 overleed en praten
over zijn nalatenschap. Ik hoopte op een onderonsje, maar het is een rommelig
geheel waarin iedereen zijn zegje doet en de meesten in hun eigen omgeving
gefilmd worden. Anderzijds was het wel weer leuk om bekende regisseurs van een
andere kant te leren kennen. Ontzag is de algemene deler, al gaat Von Trier
daar natuurlijk tegenin. Hij vindt ook het eiland een onprettige plek.
Tomas Alfredson heeft het gevoel dat hij het graf van iemand
gaat bezoeken en Claire Denis hoort bij aankomst een intercom die haar
waarschuwt niet naderbij te komen. Ze is bang dat er opeens een grote hond op
haar afkomt. Ze zal verder ook niet zoveel zeggen. Ze voelt zich niet op haar
gemak en verlaat voortijdig het gezelschap. De beheerster maant iedereen om bij
de ingang van het huis de schoenen uit te trekken en sloffen te dragen. Men is
vooral onder de indruk van de bibliotheek van Bergman (zie foto), die dagelijks naar drie
films keek. Haneke maakt foto’s. Hij herkende zich in Bergman die fundamentele
vragen stelde, omdat hij zelf protestants werd opgevoed. Hij vindt het jammer
dat Bergman de videoband van The pianist
met slechts vier sterren waardeerde.
De documentaire wisselt informatie over de levensloop van
Bergman en zijn films af met commentaren van de regisseurs. In 1952 kwam diens internationale
doorbraak met de erotische film Zomer met
Monika (die me aan Zomerhitte
deed denken). Bergman krijgt een relatie met hoofdrolspeelster Harriet
Andersson.
Woody Allen was zeer opgewonden over de naaktscènes, die nieuw
waren in die tijd.
Denis zegt dat de film op haar lijf geschreven was, alsof
Bergman die voor haar had gemaakt.
Von Trier zegt dat seksuele opwinding altijd een probleem
was voor Bergman en dat hij excessief masturbeerde.
In 1955 loopt de relatie met Andersson op de klippen.
Bergman is somber en vreest dat hij maagkanker heeft. Om tegenwicht te bieden
aan zijn somberheid maakt hij de romantische komedie Glimlach van een zomernacht. Francis Ford Coppola was onder de
indruk van de opbouw. Daarna gooide Bergman het over een andere boeg met Het zevende zegel, waarin de dood als
een persoon rondwaart. De film zou hem genezen hebben van zijn doodsangst.
Alexander Paine vond de film niets, maar is zo’n beetje de enige. Volgens Allen
helpt het als men de Deense en Duitse filosofie kent, al is Bergman daarnaast
ook een geweldig verteller. Hij dacht zelf al vroeg na over de dood. Die is zo
beangstigend dat men beter de aandacht op andere zaken kan richten.
Bergman had een enorm werktempo. Naast films maken schreef en
regisseerde hij voor toneel. In de kliniek waarin hij opgenomen was, maakte hij
Wilde aardbeien waarin een professor
terugziet op zijn leven. Allen was door deze film verkocht, Zhnang Yimou vindt
het een universeel portret van het menselijk bestaan. In De maagdenbron speelt zich een strijd af tussen christenen en
heidenen. Een dochter van een gelovig man wordt tijdens een pelgrimstocht
verkracht en vermoord. John Landis hield er niet van, Scorcese zegt dat er een
voor-christelijk element in het werk van Bergman zit, dat frictie geeft. Elke
nieuwe film ontsluit een ander niveau, is een spiritueel debat, is een gesprek
met Bergman zelf.
In 1960 krijgt Bergman een verhouding met actrice Liv
Ullmann. Inarritu bekijkt de harten op de binnenkant van de kastdeur en vraagt
zich af wat die te betekenen hebben. Demonen dwongen Bergman te blijven werken,bijvoorbeeld
aan Het uur van de wolf. Angst is de
motor van de cultuur, zegt Haneke. Von Trier zegt dat de films van Bergman
steeds persoonlijker werden.
In de jaren zeventig richtte hij zijn pijlen op het
burgerlijk gezin. Na Scènes van een
huwelijk steeg het aantal echtscheidingen in Zweden. In 1976 week hij
vanwege beschuldiging over belastingfraude uit naar Duitsland. Herfstsonate werd in Noorwegen
opgenomen. In 1981 waren de sombere jaren met Fanny en Alexander voorbij. Bergman vierde triomfen. Coppola werd
erdoor geïntrigeerd en herkende Goethe’s Wilhelm
Meister in de film, Allen zegt dat de close-ups van het doek spatten, maar
Von Trier was teleurgesteld over het populaire karakter van de film. Hij heeft,
anders dan Thomas Vinterberg, nooit een reactie van Bergman gekregen, maar
houdt desondanks zielsveel van hem.
Hier meer op
de site van de VPRO.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten