Coryfee van de performing arts vertoont kunststuk in MoMA
Tijdens een retrospectief van haar werk in het Museum of
Modern Art in New York van maart tot en met mei 2011 deed Marina Abramovic een
nieuwe performance. Ze zat drie maanden lang tegenover het publiek, terwijl
elders eerdere performances van haar werden uitgevoerd. Matthew Akers volgt
haar in de periode voorafgaande aan de tentoonstelling en tijdens haar optreden.
Marina Abramovic is van Servische komaf. Ze is enerzijds een
kind van dappere partizanen, een kwetsbaar kind dat geen liefde heeft gehad
maar ook een spirituele vrouw. Dat laatste heeft ze te danken aan haar oma,
want in haar ouderlijk huis heerste een streng regime. Haar moeder verkleedde
haar toen ze vier jaar oud was als duiveltje en dat is bepalend geweest voor
haar leven, zegt ze.
Performing art ontwikkelde zich als reactie op de schilderkunst.
Het lichaam is het medium.
Tijdens de Biennale in Firenze zegt ze dat haar kunstvorm
eerlijk en compromisloos is.
Ze maakte tijdens een performance in Amsterdam kennis met
Ulay en meteen klikte het tussen de twee. Ze reisden vijf jaar rond in een
bestelbus en traden overal op. Ze waren minnaars en kunstenaars die de
confrontatie aangingen met hun lichamen. Van 1981 tot 1987 maakten ze Nightsea Crossing, waarbij ze zwijgend
tegenover elkaar zaten. Ulay moest na dertien dagen stoppen vanwege
lichamelijke klachten maar Marina zette door. Na twaalf jaar was de relatie op,
zegt Ulay. Ze scheidden na het project Lovers
(1988) waarbij ze over de Chinese muur naar elkaar toe liepen.
Marina zit in de bestelbus die ook in het museum staat. Het
maakt haar weemoedig naar het leven zonder compromissen dat ze leidden. Al
kenden ze een traditionele man vrouw rolverdeling. De scheiding was het meest
dramatische moment in haar veertig jarige leven. Ze voelde slechts leegte.
Inmiddels is Ulay ook weer van de partij. Marina vindt het
spannend om hem weer te zien. Ze heeft met haar psychotherapeute gesproken over
het belang van vergeving. Ulay zegt dat Marina na de scheiding zich als een
speer ontwikkelde, terwijl hij veel luier is. Ze zocht mooie kostuums uit,
maakte zich op en ging het theater in. Het risico van de tentoonstelling in MoMA
is dat het te theatraal wordt, zegt de geblondeerde conservator Klaus Biesenbach.
Marina ontvangt de dertig medewerkers aan de vijf performances
in haar huis in Hudson Valley en geeft ze daar een sensitivity training. Ze leveren
hun mobiele telefoons in, vertragen hun levensritme en verwijlen in het hier en
nu. Marina denkt erover een illusionist in haar programma op te nemen die haar
met een bijl zal doden, maar haar manager keurt dat plan af. Het werk van de
illusionist staat haaks op haar realisme.
Twee weken voor de opening ligt Marina in bed. Ze ontdekt de
waarde van codeïne dat haar een knus gevoel geeft en is helemaal in het rood
omdat die kleur haar kracht geeft. De performance om drie maanden lang op een
stoel te zitten en een ander aan te kijken is een krachttoer. Aan het begin van
de eerste dag voelt ze zich als Marie Antoinette die het schavot betreedt. Ulay
neemt tegenover haar plaats. Marina huilt en reikt met haar handen naar hem
uit, hetgeen hen applaus oplevert (zie foto). Drie maanden lang is het publiek haar
minnaar, zegt Klaus. Iedereen krijgt dezelfde aandacht. Een nieuwsstation wijst
op de tegenstrijdigheid in berichtgeving: de ophef over de wulpse Lady Gaga staat in contrast met de weinig schreeuwerige berichten over de
tentoonstelling in het MoMA waarbij men zich tussen een naakt stel moet door
wringen.
Marina heeft wel iets weg van knuffelgoeroe Amma. Ze ziet
veel pijn in de gezichten tegenover zich. Ze spiegelt hun diepste wezen. De
organisatie heeft met Marina een teken afgesproken als ze zich bedreigd voelt. Dan
grijpt men in. Ze heeft af en toe veel zitpijn, maar ze houdt vol. De pijn
voelt als een geheim dat je koestert, zegt ze. Grenzen vallen weg en lichtheid
openbaart zich. Ze wil een bepaalde toestand overbrengen. Toeschouwers voelen
dat aan. Ze transformeert ons, zegt iemand in het publiek.
Tijdens de laatste maand haalt ze de tafel weg voor nog
directer contact. Men vecht om een kaartje om een kwartier tegenover haar te
kunnen zitten. Men kampeert zelfs voor het museum. 750.000 bezoekers zijn er al
geweest. Een man heeft al eenentwintig keer tegenover Marina gezeten. Een jonge
vrouw die buiten het museum wacht, vindt het aanstekelijk zelf een performance
te gaan doen. Als ze eenmaal tegenover Marina zit, trekt ze haar jurk over haar
hoofd uit. Ze wordt meteen afgevoerd. Ze zegt verbaasd dat het een spontane
actie moest zijn en dat ze niet wist dat naakt zitten verboden was.
Klaus is de laatste. Hij zegt dat de standvastigheid van
Marina om drie maanden te blijven zitten voorkomt uit de behoefte aan liefde
die ze als kind gemist heeft. Ze heeft het publiek net zo hard nodig als lucht
om te ademen. Hij dacht dat Marina verliefd op hem was, maar realiseerde zich
dat ze verliefd is op de wereld. Hij kust haar als besluit van de expositie.
Applaus. Veel applaus.
Hier
de trailer.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten