Douwe Draaisma over De dromenwever, VPRO-Boeken 13 oktober 2013

Psycholoog Douwe Draaisma, bekend van zijn boeken over het geheugen, richtte zich naar aanleiding van een vraag van een vriendin op de droomwereld. De vriendin wilde weten of blinden ook in beelden dromen. Voor een antwoord zocht Draaisma cabaretier Vincent Bijlo op. Blinden dromen niet als zienden maar dan zonder beelden. Daarmee zouden we blinden tekort doen. Hun gevoelens worden, als ze vanaf de geboorte blind zijn, vertolkt door stemmen.

Hoeveel soorten dromen zijn er? Wil Wim Brands weten.

Zo’n vijftien a twintig, zoals examendromen, erotische dromen en nachtmerries.

Draaisma onderscheidt twee soorten literatuur over dromen; die over droomduiding en over neurofysiologische zaken zoals de REM slaap en de EEG.

Erotische dromen gaan gepaard met een erectie maar dat kan ook alleen een fysiologische ontlading zijn.

Angstdromen worden tegenwoordig gedefinieerd als dromen waaruit je wakker wordt, hetgeen het terrein van de nachtmerrie beperkt. Ook de slaapverlamming komt voor en vormt een acute bedreiging. In de brein gebeurt overal hetzelfde maar de uitwerking verschilt. Zo kan iemand dromen van een ontvoering of van het dak glijden.

Wim Brands leest een heldere droom voor uit het Dromenboek van Frederik van Eeden, die dagelijks zijn dromen noteerde.

Draaisma zegt dat Van Eeden de naam lucide droom bedacht. Dat is een droom waarin men beseft dat men droomt, herkenbaar vanwege de verdubbeling. Er is sprake van een schijnontwaken en een impuls om de buitenwereld een teken te geven van de droom.

Draaisma houdt zelf niet zijn dromen bij, hoewel hij ze dan beter zou onthouden. Eerder liep hij in een grote boog om de dromen heen. In romans slaat hij ze altijd over.

Brands vraagt of dromen kleuren hebben.

Draaisma zegt dat men het vaak moeilijk vindt die vraag te beantwoorden, maar droomde zelf over een geel eendje op zijn stuur.

Brands brengt de vliegdroom in, de droom waarin men denkt dat men vliegt.

Draaisme legt uit dat tijdens de REM-slaap de motoriek wordt geblokkeerd en men op die manier toch actief kan zijn. De discrepantie tussen een slap lichaam en een actief brein maakt deze sensatie mogelijk.

Brands vraagt naar de functie van de droom.

Draaisma denkt dat het een bijverschijnsel is van de hersenfunctie die leidt tot ontladingen in de visuele hersenen. Het speelt zich af zonder regisseur, maar we maken er, net als overdag, zelf een verhaal van. Dat verklaart zowel het chaotische als het begin van een patroon.

Freud komt ook nog op de proppen.

Hij is een van de meest geciteerde personen als het over dromen gaat. Hij kwam met een theorie waarin men tijdens de droom de censor ontwijkt. Hij nam scherp waar en probeerde dromen te verklaren.

Brands vraagt naar het verband tussen Freud en de tegenwoordige theorie over het gepingpong in de hersenen.

Het onderscheid van Freud tussen de latente en de manifeste droominhoud is vergelijkbaar met het onderscheid tussen het chaotische en het meer beredeneerde.

Hier het Dromenboek van Frederik van Eeden in de DBNL.