Een handreiking voor kwetsbaar leven
In het kader van de tentoonstelling Fiat Lux die over leven na de crisis gaat, spreekt de kersverse
hoogleraar remonstrantse theologie aan de VU Christa Anbeek in De Vishal in
Haarlem over haar persoonlijke crises. Ze verloor op jonge leeftijd haar ouders
en haar broer en in 2006 verongelukte haar geliefde. Ze schreef daarover het
boek Overlevingskunst (2010) dat de
ondertitel Leven met de dood van een
dierbare heeft.
Haar ouders waren lid van een apostolische gemeenschap, een
lekengroepering met een voorganger die geroepen wordt. Zij vonden het nogal
onnozel dat hun dochter theologie ging studeren. Misschien was het wel, zegt
Anbeek, om aan zichzelf, een twijfelachtige gelovige, uit te leggen dat zo’n
studie niet vanzelfsprekend is. Tijdens haar kandidaats verloor ze haar ouders
en broer.
Ze wilde een proefschrift schrijven met de titel Wie vangt
me op als ik val, maar later werd dat toch Denken
over de dood in boeddhisme en christendom. De literatuurstudie kon echter
niet de crisis in haar zelf bezweren. Ze koos voor een kind als reactie op de
keuze voor de dood van haar vader en broer.
Later vond ze dat een domme beslissing. Een kinderleven is erg
kwetsbaar. Het haalde haar onderuit. Om een antwoord te vinden wendde ze zich
tot Zen-meditatie. Ze werkte en woonde in meditatiecentrum De Tiltenberg. Mediteren
bracht echter pijnlijke herinneringen naar boven. Ze hield het niet vol, maar leerde
toch onder ogen te zien wat er is zonder er van weg te lopen. Ze besefte ook
dat gedachten en gevoelens komen en gaan. Als psychiatrisch verzorgende in een inrichting in Ermelo
leerde ze de pijn van anderen kennen en begrijpen
In 2006 kwam ze in een nieuwe crisis toen haar partner
tijdens een vakantie in de bergen verongelukte. Ze kon opnieuw gaan rouwen. Op
zoek naar de zin van de dood schreef ze Overlevingskunst
in briefvorm aan haar dochter Roos. Ze zocht antwoorden bij filosofen die
spreken over eindigheid als Irvin Yalom, Joep Dohmen en Paul van Tongeren.
Natuurfilosofen vertelden haar dat het beter is hier geweest te zijn dan niet,
hoewel Anbeek dat niet altijd kon beamen. Boze vrouwen als Anna Enquist,
Kristien Hemmerechts en Patricia de Martelaere gaven uitdrukking aan hun
levenslust. Ze merkte dat haar vraag naar de zin van de dood niet klopte en was
daar bij om. Het werd een boek over zin in
leven, ook al is dat een kwetsbaar leven. Daarin gaan we anders om met onszelf
en de ander. Er is meer verbondenheid en we zijn minder bang voor
afhankelijkheid. We durven onszelf te laten zien in onze kwetsbaarheid.
Vervolgens kreeg ze een email van Ada de Jong, die tijdens
een vakantie haar man en kinderen verloor tijdens een ongeluk in de bergen. Hoewel
Anbeek er tegenop zag met haar te praten, deed ze dat toch, hetgeen resulteerde
in het boek De berg van de ziel.
Persoonlijk essay over kwetsbaar leven (2013). Na publicatie is De Jong
meer naar buiten gekomen met haar verdriet.
In haar recent gehouden oratie Aan de heidenen overgeleverd. Hoe theologie
de 21ste eeuw kan overleven (2013)spreekt Anbeek over kwetsbaar leven, dat
in onze maatschappij weinig aandacht krijgt. Succes, gezondheid staat voorop.
We houden ons sterk en stoer, tot kwetsbaarheid ons overkomt. Dan staan we met
lege handen buiten de maatschappij, die perfectie van ons verlangt. Het valt
niet mee onszelf te moeten redden. Anbeek heeft daarom een programma opgesteld,
waarin men eerst de eigen kwetsbaarheid onder ogen ziet, daarna elkaar vertelt
over de eigen ervaringen en reacties daarop van anderen, zodat men beseft wat
hindernissen zijn in de poging om kwetsbaar te leven. Op de derde plaats staat
het maatschappelijk debat en tenslotte gaat het om een toetsing van de eigen
ervaringen met bronnen uit de wijsheidstradities van humanisme, christendom en
boeddhisme.
Na de pauze worden vragen gesteld, bijvoorbeeld of het niet
beter is om weg te kijken omdat het probleem anders te groot kan worden.
Anbeek vindt het moeilijk daar antwoord op te geven. Het kan
inderdaad zijn dat men in het eigen verdriet blijft ronddraaien. Anderzijds is
het vaker zo dat men het advies krijgt dat het leven door gaat en dat men de
schouders eronder moet zetten en de kiezen op elkaar.
Op een vraag over de waarde van onthechting antwoordt Anbeek
dat zij zich nooit heeft kunnen vinden in de onthechting zoals die door het
boeddhisme wordt gepropageerd. Zelfs de Boeddha vond pijn inherent aan het
leven.
Tenslotte wordt er gediscussieerd over de laatste zin van De berg van de ziel waarin De Jong zegt
dat haar echte leven voorbij is. Heeft ze dan geen baat bij de
wijsheidstradities? Anbeek besluit de discussie door op te merken dat verschillende
stemmen naast elkaar kunnen bestaan.
Wie nader met Ada de Jong in gesprek wil, krijgt daarvoor de
gelegenheid. Op 12 november spreekt ze in Haarlem. Meer informatie hier op
de site van Ineke Smit.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten