Kronkelige wegen rond de vervanging van een bommenwerper
Robert Oey volgt de jarenlange voorbereidingen die leidden
tot de koop van de JSF, het jachtvliegtuig dat de F-16 gaat vervangen. Door de
jaren heen waren er vele discussies over de noodzaak van een nieuwe
bommenwerper, zoals zo’n vliegtuig beter genoemd kan worden. Tegelijk kwam het
besluit steeds naderbij. Dat werd naast het gelobby van de wapenindustrie mogelijk
gemaakt door een compromis binnen de Partij van de Arbeid in 2002. Vanwege de
steeds duurdere prijs werd de laatste jaren besloten minder toestellen af te
nemen dan de geplande 37.
Twintig jaar heeft het geduurd tot men besloot de Joint
Strike Fighter 35 Lightning Z, zoals de JSF voluit heet, te kopen. Het was het
grootste en duurste internationale project dat Defensie ooit bij de hand had.
Het begon allemaal met een plan uit 1995 van de Amerikaanse generaal Bogdan,
die aan de voet stond van het project. Hij kwam zelfs een keer naar Nederland
om zijn vrienden van de luchtmacht een medaille te geven voor hun trouwe
samenwerking. Men was al eerder rijp gemaakt voor het idee tijdens een etentje in de Amerikaanse ambassade. De generaal
majoor van het ministerie van Defensie had wel oren naar het plan als noodzakelijke
vervanging van de F-16 die een groot succes was geweest, te meer omdat de
Duitsers afzagen van samenwerking.
Oey vraagt zich daarna af of men toch niet een kat in de zak
gekocht heeft. In de jaren na de val van de muur en de ineenstorting van het
communisme leken vijanden ver weg. Het was de tijd van de vredesmissies en daar
had men, zoals Pvda kamerlid Elske ter Veld stelde, geen dure bommenwerpers voor
nodig. Er kwamen de bezuinigingen aan die ook aan Defensie niet voorbij gingen
en daarnaast ging Fokker failliet dat tijdens de bouw van de F-16 belangrijke
opdrachten had gekregen.
De hoogtijdagen van het militair industrieel complex waren
achter de rug. Daarom ontwerpen de Amerikanen ook een wat goedkoper
jachtvliegtuig en besteedden de bouw uit aan Lockheed Martin. Nederland, die de
F 16 had ingezet in de oorlog in Joegoslavië en dat ook een belangrijke rol
speelde bij de naleving van de Dayton akkoorden, ontdekte dat vliegtuigen een
belangrijk instrument waren in de buitenlandse politiek. Daarom werd de daartoe
opgerichte divisie van Fokker nieuw leven ingeblazen. Luchtvaartdeskundige Edward
Foncken legt uit dat de investeringskosten lager blijven als men eerder aan het
project deel neemt.
Oey stelt de vraag hoe men vergelijkt welk vliegtuig het
beste is. In die dagen was er namelijk ook sprake van een Europees project,
waarvoor minister Brinkhorst warm liep. Een medewerker van Dassault zegt dat
het nauwelijks mogelijk is de prijskaartjes met elkaar te vergelijken omdat daarbij
heel veel variabelen daarbij een rol spelen.
In 2002 wilde het kabinet Kok tot de keuze van de JSF
besluiten, maar dat werd afgezwakt door de PvdA, die niet verder wilde gaan dan
meedoen met de ontwikkeling ervan. In 2013 werd het besluit tenslotte wel genomen,
onder andere op grond van het veranderde internationale politieke toneel na de
opkomst van IS en de ramp met de MH 17. Volgens PvdA voorzitter Ruud Koole
speelden binnenlandse politieke redenen daarbij ook een belangrijke rol.
De documentaire van Oey is nogal rommelig gemaakt en springt
van de hak op de tak in de tijd. Wel weer mooi zijn de koppen van de politici
die bij de keuze van de JSF betrokken waren. Vooral het belegen hoofd van Frans
Timmermans is een wonderlijk gezicht. Naast de archiefbeelden worden betrokkenen,
zoals de toenmalige staatssecretaris Jack de Vries, geïnterviewd in een lege ruimte,
althans voor een kale achtergrond met een hol geluid, dat meer gewicht aan hun
uitspraken geeft.
Inmiddels zijn de eerste proefvluchten boven Nederland
gemaakt en kreeg het publiek de kans het toestel van dichtbij te bewonderen.
Wat daarbij opvalt is dat men totaal geen idee heeft van de verwoesting die dit
oorlogsmaterieel kan aanrichten. Men is slechts geïmponeerd door de techniek,
net zoals dat gaat met een nieuwe auto en men vergeet het doel daarvoor dit
soort wapens gemaakt zijn.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten