Vernietigende atoombom niet nodig geweest
De Britse documentairemaakster Lucy van Beek legde de
voorgeschiedenis van en de verschrikkelijke gevolgen van het afwerpen van een
atoombom op Hiroshima, inmiddels 71 jaar geleden, vast. De documentaire wordt
daarom ook wel Hiroshima, the aftermatch
genoemd. Het was de eerste atoombom die tot ontploffing werd gebracht op een
mooie maandagochtend in augustus in een stad die tot leven kwam hetgeen meteen
al het leven kostte aan 80.000 inwoners. Daarmee werd de Tweede Wereldoorlog
beëindigd en gingen we een nieuw tijdperk binnen, het nucleaire, dat ons
vandaag de dag in een houtgreep houdt, een menselijke samenleving onwaardig.
Van Beek praat met nabestaanden over het neerkomen van de bom en schetst aan de
hand van hun verhalen de ramp die de culturele stad Hiroshima trof, dat zich vervolgens
als monument van vrede heeft ontwikkeld.
Van Beek gaat eerst in op de aanloop tot de tragedie, die sterk
te maken heeft met het superioriteitsgevoel van de Amerikanen, die de Japanners
na de overgave van nazi Duitsland graag tot een nederlaag dwongen na de verwoesting
van Pearl Harbour (zeg ik er zelf bij). Op de marinebasis Tinian in de Stille
Oceaan waren piloten al aan het oefenen terwijl er, met uranium dat was
overgevlogen uit Duitsland en dat in Washington State was opgewerkt, nog hard
aan de bom werd gewerkt in Los Alamos. Roosevelt wilde graag dat de Verenigde
Staten als eerste een atoombom hadden en Truman willigde zijn wens in. Gewone
bombardementen hadden al veel verwoestingen gezaaid in Japan, maar de keizer
scheen, ondanks de bereidheid onder de bevolking om vrede te sluiten, niet van
wijken te willen weten. Onderhandelingen via de Sovjet Unie liepen op niets
uit. De Amerikanen weigerden om de keizer een vrijgeleide te geven. De
Amerikaanse hoogleraar Malloy betwijfelt of het gooien van de atoombom nodig
was geweest. Wellicht had Truman zijn zinnen er al op gezet. De wetenschappers
wilden eerst nog dat de gevolgen van de bom aan Japan gedemonstreerd werden,
maar daar kwam niets van. Het verzoek van Oppenheimer bereikte Truman niet.
Verschillende nabestaanden doen verslag. Een soldaat met een
verminkt gezicht vertelt dat hij nog met zijn geliefde Reiko in een parkje kuste
en dat hij haar nooit meer gezien heeft. Het luchtalarm in de stad ging die
ochtend pas heel laat af. Dokter Hida die in een nabij dorp was om een kind een
injectie te geven zag een sterke lichtflits en voelde de schokgolf toen de bom
op 500 meter boven het centrum van de stad tot ontploffing werd gebracht. Hij
zag een ring van vuur die zich tot een kolossale paddenstoelenwolk ontwikkelde,
waarin roet en uraniumdeeltjes zaten die later als een giftige regen naar
beneden vielen. Een Japanse piloot, die in de lucht was, werd opzij geblazen en
zag later dat het stadscentrum weggevaagd was. Een jongen die met zijn moeder in
een tram zat werd redelijk beschermd door het staal. Mevrouw Oka die in het
militaire hoofdkwartier werkte, kwam uit de schuilkelder en zag alleen mist
door het radioactieve gas en daarna een vuurzee. Dokter Hida zag mensen van wie
de huid weggesmolten was en richtte een noodhospitaal in maar kon weinig doen
omdat hij niet wist wat er precies gedaan kon worden. De soldaat vertelt over
de hulp die het leger gaf. Duizenden eerder geëvacueerde kinderen waren in
paniek over hun ouders. De Amerikaanse piloten werden gedecoreerd, in Japan
probeerde men de ramp stil te houden. Een jongen die terugkwam met zijn oma in
de stad, kan geen woorden vinden voor hetgeen hij zag. Hij ruikt nog de stank
en de misselijkheid komt weer op. Een toenmalige schoolmeisje vertelt ook over
de stank die de lijken verspreidden voordat ze verbrand werden. De Verenigde
Staten maakte luchtfoto’s om het resultaat in beeld te brengen.
Langzaam pakte Hiroshima het leven weer op. De Amerikanen
kwamen om poolshoogte te nemen. Oka vreesde dat ze de meisjes zouden meenemen,
maar ze kwamen alleen om de verwoestingen te bekijken. Na hun vertrek nam de
wetteloosheid toe. Er werd geplunderd en veel weeskinderen stierven van de
honger. De maffia verkocht jonge meisjes aan de prostitutie. De verdere
gevolgen waren niet minder ernstig. De jongen uit de tram kreeg last van
haaruitval. Zijn moeder ging dood evenals zijn jonge zusje dat borstvoeding
gekregen had. Velen bezweken vroeger of later aan de gevolgen van de straling. De
Amerikanen probeerden dit geheim te houden, waardoor artsen gehinderd werden in
het vinden van een goede behandeling. Een Australische journalist bracht de
feiten naar buiten, waarna generaal Leslie Groves op het matje moest komen. Er
volgde een militair onderzoek, waarbij de Japanse slachtoffers volgens de
dokter slechts als proefkonijnen dienden. Een Amerikaanse film over de verwoestingen
werd dertig jaar opgeborgen. Men probeerde de beeldvorming te sturen, maar na
het verschijnen van et boek Hiroshima (1946)
van journalist John Hersey kon men de gevolgen van de ramp niet ontkennen. De
Amerikaanse regering sprak echter van een noodzakelijk kwaad. Amerikaanse
wetenschappers deden onderzoek naar de gevolgen van straling, maar helpen de
slachtoffers niet, zoals Koko Konda vertelt, die dertien jaar oud was toen ze
door de straling getroffen werd. Ze moest halfnaakt op het podium van een
collegezaal haar verwondingen laten zien. Andere Japanners hadden een afkeer
van een hibakusha, zoals een slachtoffer van straling genoemd werd. De vader van
Koko ontmoette later in een amusementsshow piloot Lewis die de bom gooide en
gaf hem een ongemakkelijke hand. Er waren inmiddels nieuwe vijanden die met een
dreiging van kernwapens op afstand gehouden moesten worden.
Hier
meer informatie op Wikipedia over Sadako Sasaki, een hibakusha die twee jaar
oud was toen de bom viel, duizend kraanvogels vouwde en tien jaar later aan de
gevolgen van straling overleed.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten