Calais – welcome to the jungle (2016) documentaire van Teun Voeten en Maaike Engels

Avontuur is leuk als het maar niet te dichtbij komt

Oorlogsfotograaf Teun Voeten en videokunstenaar Maaike Engels gingen naar Calais om een kijkje te nemen in het vluchtelingenkamp dat The Jungle wordt genoemd en praten met bewoners, vrijwilligers en omwonenden over de schrijnende toestand die ontstaan is omdat Groot Brittannië geen vluchtelingen toelaat en de Franse overheid de komst van vluchtelingen wil ontmoedigen. De situatie wordt steeds slechter tot het kamp in maart 2016 wordt ontruimd.

Voeten en Engels trokken in september 2015 naar Calais toen de grote hausse aan vluchtelingen op gang kwam. De eerste beelden zijn van een rommelig tentenkamp in een leuk vissersplaatsje, waar men niet blij is met de nieuwkomers. Potige Franse mannen roepen dat Le Pen straks wel orde op zaken zal stellen. Anderzijds demonstreren vluchtelingen voor een betere opvang onder het mom dat ze geen dieren zijn die in de jungle moeten leven. Fraai is dat Voeten en Engels ook filmen in een disco waar druk gedanst wordt op het nummer Welcome to the jungle van Guns ‘n Roses, waarmee maar gezegd wil zijn, dat avontuur leuk is als het maar niet te dichtbij komt.

Anderen komen juist wel dichtbij, zoals de vrijwilligers uit verschillende Europese landen, die kleren brengen en met adviezen en solidariteitsbetuigingen de bewoners bijstaan. Een Nederlandse vrouw begrijpt niet waar wij zo bang voor zijn. De Britse Mary Jones heeft een bibliotheek ingericht met gedoneerde boeken, die men kan lenen en waar men kan studeren, maar van organisatie is geen sprake. Hulpverleningsexpert Linda Polman zegt dat hulporganisaties zich niet laten zien omdat ze alleen geld krijgen voor een hulp die in het beleid van de regeringen past. Daarom is het vooral doormodderen, letterlijk en figuurlijk. Wrang zijn de beelden van een bestelwagentje met hulpgoederen die bestormd wordt omdat een organisatie van het uitdelen ontbreekt. No borders, een anarchistisch collectief dat zich voor de vluchtelingen inzet, wil niet praten met Voeten en Engels omdat hun woorden vaak verdraaid in de pers komen. Ze nemen het de documentairemakers zelfs kwalijk dat ze op een terrein komen waar journalisten niet zijn gewenst. Een Britse journalist vindt de opstelling van No borders elitair. In het kamp is het helemaal geen koek en ei. Syrische vluchtelingen hebben zich elders in de stad gevestigd om duidelijk te maken dat ze niets met de economische vluchtelingen van doen hebben, maar worden later toch naar het kamp gestuurd.

Voeten en Engels brengen de hekwerken in beeld waarmee het kamp steeds meer van de buitenwereld wordt afgesloten om te voorkomen dat de vluchtelingen het verkeer naar Groot Brittannië in de weg zitten. Het perspectief daarop wordt echter alleen maar kleiner. De loco burgemeester van Calais wil best met de demonstrerende vluchtelingen praten maar zegt dat het Europese beleid hem weinig speelruimte geeft en dat de vluchtelingen in Groot Brittannië alleen maar uitgebuit worden. Begin 2016 verhardt de situatie. Vluchtelingen worden tijdens oudjaar weggehouden uit de stad. Fascisten zwaaien met messen en de politie schiet met rubber kogels. Een bestorming van de Eurotunnel leidt tot het onder water zetten van een deel van het terrein. Gedupeerden krijgen een container aangeboden als ze zich laten registeren maar velen verplaatsen liever hun houten krot elders op het terrein. Voeten wordt overvallen. Het bericht wekt veel emotie op de sociale media. Ieder graaft zich in in zijn eigen gelijk. Het is de uitkomst van een non-beleid in Europa waardoor mensen tegenover elkaar komen te staan in plaats van bereid te zijn samen te werken. De documentaire De asielzoekmachine uit 2016 probeert oplossingen voor de toekomst te vinden.

Hier meer informatie op de site van de Balie, waar een discussie plaats vond tussen Paul Scheffer en Tamar de Waal in 2015, dus nog voordat het kamp in maart 2016 werd afgebroken, hier mijn verslag van De asielzoekmachine, hier het nummer Welcome to the jungle met de tekst die meeloopt, hier een artikel van Tamar de Waal over de opvang van vluchtelingen in de Correspondent van 27 oktober 2015.