Korte portretten van drie Willems door hun biografen
De driedelige televisieserie Drie koningen van Oranje werd gemaakt in het kader van tweehonderd
jaar Koninkrijk en aan elkaar gepraat door kunsthistoricus Paul Rem. De
samenwerking met de drie biografen van de respectievelijke koningen, Jeroen
Koch, Jeroen van Zanten en vooral Dik van der Meulen, bekend van zijn biografie
over Multatuli, maakte me nieuwsgierig naar de serie.
Koning Willem I (1772 – 1843)
Deze Koning Koopman ofwel Kanalen Koning had volgens Rem nog
andere bijnamen, zoals die van Besluitenkoning. Samen met Jeroen Koch bezoekt
hij plaatsen die voor het onderzoek van Koch belangrijk waren, zoals het
Nationaal Archief in Den Haag waar zo’n 45 meter aan informatie gevuld is met
de politieke besluiten van Willem I, die een grote dadendrang had en Nederland
met inbegrip van België op de kaart wilde zetten, geholpen door de grote
westerse landen die De Nederlanden als een buffer zagen tegen het agressieve
Frankrijk.
Veel hoorde ik al over Willem I in de eerste aflevering van
de IJzeren Eeuw waarin Hans Goedkoop een vergelijkbare rol speelt als Paul Rem
in deze serie. De mannen zijn ruimschoots in beelden en praten, tot ergernis
van de kijker, pseudo spontaan aan elkaar, waarbij Koch zijn voorgekauwde
zinnen mag uitspreken. Was Goedkoop nog kritisch over de in 1813 uit Engeland
teruggekeerde prins, Rem heeft alleen oog voor de pracht en praal, zoals in de
woning aan het Lange Voorhout, die bewoond werd voordat paleis Noordeinde
verbouwd was. Een aardige anekdote over de koning was dat hij groenten wilde
verbouwen in de tuin van Noordeinde, hetgeen veel zei over zijn zuinigheid.
Koning Willem II (1792 - 1849)
Jeroen van Zanten heeft vier jaar onderzoek gedaan naar
Willem II, die slechts negen jaar regeerde, 59 jaar oud werd en meer een
militair dan een koning was. Hij raakte in 1815 gewond bij Waterloo, trouwde
met veel pracht en praal met de Russische dochter van de tsaar Anna Palowna in
Sint Petersburg en richtte zich op het verzamelen van kunst, die eerst in het
paleis in Brussel en na de afscheiding van België in Den Haag ten toon gesteld
werd.
In Paleis Soestdijk hangt het schilderij Quatre Bras, het
kruispunt waar Willem II voor de troepen uit ging en de Fransen tegenhield.
Willem I was jaloers op zijn zoon en dat leidde tot conflicten tussen de twee
die heel verschillende persoonlijkheden en politieke opvattingen hadden. Het
koningschap dat hij in 1840 opgedragen kreeg vond hij zwaar, niet in de laatste
plaats omdat de economische toestand slecht was en het spook van de revolutie
door Europa waarde. In 1848 ondertekende hij op verzoek van Thorbecke de nieuwe
grondwet, waarin de ministeriële verantwoordelijkheid geregeld was. In paleis
’t Loo is nog een veldbed van Willem I die daarop liever sliep dan op een bed
en periodes van slapeloosheid kende. Zijn biseksualiteit zal daarin meegespeeld
hebben. Door zijn geheime verhoudingen werd hij financieel gechanteerd hetgeen
hem, net als zijn generositeit, veel geld kostte. Er wordt gezegd dat hij
betrokken was bij de juwelenroof van zijn vrouw rond 1830, die later
teruggevonden werden in New York.
Door zijn vele brieven is veel bekend over Willem II. In
zijn jeugd was hij al een dagboekenschrijver, die ook zijn gevoelens op papier
zette. Van Zanten vindt hem een sympathiek mens en zegt dat deze koning aan een
herwaardering toe is. In ieder geval hield Rem zich gelukkig meer op de
achtergrond.
Koning Willem III (1817-1890)
Hoewel de man meer dan veertig jaar regeerde, weten we het
minst van hem, zegt Dik van der Meulen. Hij was geen brievenschrijver als zijn
vader en had ook nog eens een beroerd handschrift. Zijn jeugd speelde zich
vooral af in Brussel, waar hij streng onderwezen werd, al was hij geen
studiebol. Op zoek naar een huwelijkskandidaat reisde hij naar Duitsland en
strikte zijn nicht Sophie. Hoewel het huwelijk een mislukking was door
wederzijds onbegrip kregen ze wel drie zoons, die echter net als de moeder
voortijdig overleden waardoor Willem op zoek moest naar een andere vrouw. Dit
werd Emma, die een dochter kreeg, die Wilhelmina heette en daarmee de naam van
haar voorgangers doorgaf.
Willem III had weinig zin in de troon omdat zijn macht door
Thorbecke was ingeperkt, hetgeen er toe leidde dat het een levenslange strijd
tegen de grondwet voerde. Bij het volk was hij geliefd omdat hij zich tijdens
overstromingen liet zien. Later deed Wilhelmina hem dat na. Van der Meulen
toont een boekje van Roorda van Eysinga met de titel Uit het leven van Koning Gorilla (zie foto), hetgeen iets zegt over zijn brute karakter.
Anderzijds was Willem III een liefhebber van kunst en muziek. Franz Liszt trad
op in ’t Loo. Veel verstand van militaire zaken had hij niet, maar hij vond het
toch jammer dat hij zijn heldendom niet kon tonen en een vredesvorst genoemd
werd.
Na een langdurige nierziekte stierf Willem III in ’t Loo. De
laatste jaren was hij nog een hard werker die zich met de politiek bemoeide,
maar ook buiten staat gesteld werd vanwege krankzinnigheid. Van der Meulen
vertelt over twee politici die dit vanachter een kamerscherm in de slaapkamer van
de koning konden vaststellen. Van der Meulen noemt Willem III onbeheerst en
betrokken, een baardaap met menselijke trekken.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten