De oorlog van acteur Eric Schneider (2015), documentaire van Melinde Kassens

Afstandelijkheid van voormalig toneelspeler verklaard

Acteur Eric Schneider kwam bij mij altijd over als een gedegen maar afstandelijk acteur en in de documentaire spreekt hij nog net zo gedragen als op het toneel. Melinde Kassens laat zien wat daarvan de achtergrond is: zijn jeugdjaren in een Japans interneringskamp. De zoons van Schneider, Beau en Olivier, gaan terug naar Bandung om meer te weten te komen over het verleden van hun vader. De 81 jarige Schneider zelf durft niet mee, bang dat de emoties, die met de jaren alleen maar sterker worden, hem teveel zullen worden.

Het doet wat jongensboekenachtig aan om de zoons te zien rondlopen door Bandung, op zoek naar het huis waar hun vader met zijn ouders en zijn twee broers woonde, tot ze dat tenslotte aan de Kistlaan vinden. In een volgend fragment vertelt Eric over zijn gewaarwording dat er op een ochtend opeens een grijnzende Japanner in hun tuin stond, die geland was met een parachute en hun sieraden meenam. Zijn vader die bij de KNIL zat, werd meteen afgevoerd, maar zei nog wel tegen zijn vrouw dat zij ervoor moest zorgen dat de kinderen de oorlog, die naar hij wist vijf jaar zou duren, zouden overleven.

Met de scheiding kwam voor Eric een einde aan een zorgeloze tijd, waarin hij vaak in de dessa speelde waar ook de bedienden woonden die hij goed met hen voor hadden. Samen met hun moeder werden de kinderen geïnterneerd in een hofje in de stad, dat natuurlijk ook bezocht wordt door de twee zoons. Ze vinden het maar smal daar, hetgeen overeenkomt met de uitspraak van Eric dat ze daar in gepropt zaten tot november 1944. Hij zonderde zich af door te tekenen, op papier dat door zijn tante gestolen werd. Hij zegt dat de oorlog aangrijpend was, in hem drong en hem nooit meer verliet. De zoons herkennen dat in de onzekerheid van hun vader.

jIn Frankrijk waar hij schildert, vertelt Eric over zijn gevoelens die alleen maar sterker worden naarmate hij ouder wordt en die erom vragen om verwerkt te worden. De jongen van zeven, die zich met zijn tekeningen opsloot in zijn fantasie, ging later toneelspelen, hetgeen een voortzetting van zijn jeugd is. Zijn moeder zong samen met een vriendin kampliederen voor de gevangenen, hetgeen een soort therapie voor hen was. De relatieve harmonie werd doorbroken toen de oudste zoon in november 1944 naar een mannenkamp gestuurd werd en de anderen met hun moeder in een vrachtwagen naar kamp Adek in Jakarta gingen. Het afscheid met zijn oudste broer was moeilijk. Het was de enige keer dat hij zijn moeder zag huilen, zegt Eric.

De zoons proberen het vrouwenkamp te ontdekken dat in een oude groenteveiling gevestigd was en inmiddels met woningen is volgebouwd. Eric vertelt dat het vreselijk was om urenlang in de hete zon op appèl te staan en herinnert zich de britsen waar de mensen naast en boven elkaar gestapeld lagen. Door de afwezigheid van mannen had hij later moeite om hun autoriteit te accepteren. De zoons informeren in de buurt of er nog iemand is die weet heeft van het kamp en komen in contact met een oude vrouw (zie foto) die wel eens in een boom klom en dan de gevangenen in de groentetuin aan het werk zag. De zoons horen dat het voor de Indonesiërs zegt ook geen prettige tijd was, dat ze honger leden, binnen bleven uit angst gedood te worden en blij waren dat de Japanners capituleerden.   

Eric weet nog dat hij op het stoepje bij de ingang van het kamp zat te wachten op zijn oudste broer. Later volgde de hereniging met zijn vader in Bangkok. Hij herkende hem niet en had het gevoel dat zijn vader hem dat later nog kwalijk nam. Hij vertelde nooit veel aan zijn zoons over de narigheid die hij meegemaakt had. De film is een mooie manier om na te beschouwen. Eric concludeert dat oorlog het tegenovergestelde is van vrij zijn. In die tijd was het leven niets, het totale niks. Het maakte dat hij, zoals zijn zoons van hem weten, zijn emoties altijd afremt, secundair reageert. Eric bekent dat hij zo in elkaar zit. Hij leest het toepasselijke gedicht Het leven overleven gaat altijd over lijken voor dat over Hiroshima gaat, een waarheid die in de gelijknamige documentaire Hiroshima – The real story door Lucy van Beek aanschouwelijk gemaakt wordt.  

Hier een fragment uit de documentaire waarin Schneider vertelt over een grijnzende Japanner die in 1942 opeens bij hen in de tuin stond, hier mijn verslag van Hiroshima – The real story.