Over het belang van het samengaan van kunst
en natuurwetenschap
In de documentaire Symmetry
unravelled richt Juliette Stevens zich op een project dat een
kruisbestuiving tussen kunst en wetenschap tot stand wil brengen door middel van een operafilm over het zoeken naar een ontbrekend natuurkundig deeltje. De film,
Symmetry geheten, is gemaakt door
Ruben van Leer en speelt zich af in het onderzoekscentrum Cern, waar men vorig
jaar het Higgs deeltje vond. Fysicus Robbert Dijkgraaf vindt het belangrijk dat ontdekkingen in de natuurwetenschap een plaats krijgen in de maatschappij, want alleen dan betekenen ze iets voor de mensen. Kunst
is hiervoor zeer geschikt omdat kunstenaars net als wetenschappers nieuwsgierig
zijn en een eigenzinnige kijk op de wereld hebben. Beiden willen de wereld en
hun plaats daarin begrijpen.
Danseres Celine Made is wat sceptisch bij aankomst in het
laboratorium van Cern, dat volgens de sympathieke langharige natuurkundige John
Ellis het grootste onderzoekscentrum in de wereld is. Hij is geïnteresseerd in
de samenwerking met kunstenaars omdat zij dezelfde vragen stellen als hij,
alleen vanuit een ander perspectief. Spontane impulsen en zakelijke analyses moeten
volgens hem hand in hand gaan.
Van Leer legt uit hoe hij de operafilm heeft bedacht en
gemaakt. Daarin ziet we een wetenschapper, gespeeld door de danser Lukas Timulak, die druk
aan het werk is op zijn bureau en door de gangen van het centrum fietst en vervolgens naar een
andere wereld wordt vervoerd door de verleidelijke stem van sopraan Claron McFadden. De wetenschapper
vindt zich letterlijk terug in een kosmische ruimte, waarvoor op een zoutvlakte
in Bolivia is gefilmd. Daarnaast heeft Van Leer digitale technieken gebruikt om de
uiteenzetting in deeltjes te kunnen weergeven. Als Cern de kathedraal is waar het
voor gehouden wordt, zegt hij, dan heeft hij daar een koor in gezet dat een stem geeft
aan nauwelijks uit te drukken waarnemingen.
Dijkgraaf zegt dat het centrum vanaf de buitenkant erg
technisch oogt, maar dat het project om schoonheid gaat en dat die in de
film uitgebeeld wordt. Wat hij zich alleen in zijn hoofd kan voorstellen, kan
een kunstenaar uitbeelden. De snelle toename van onze kennis moet een uitdrukking
krijgen op andere vlakken, zodat de ontdekkingen
van de wetenschapper in perspectief geplaatst worden. In de tijd van Einstein liet Salvador Dali met zijn
surrealistische werken de betrekkelijkheid van ruimte en tijd zien. Sinds kort weten we weer meer over onze positie in het
heelal. Het is goed dat de kunst de nieuwe ontdekkingen blijft weergeven, zodat de maatschappij daar weet van heeft.
Tenslotte zien we Symmetry
in zijn geheel, een multimediale opera film van een half uur waarin de prachtige zang van McFadden de
wetenschapper verleidt en hem wegvoert van zijn werkruimte naar een plaats die zich buiten tijd en ruimte lijkt bevindt. Daar gaan een blanke man en een
zwarte vrouw op zoek zijn naar elkaar. Ze vinden elkaar tenslotte in een
eicel, waarbij liefde de verbindende schakel
vormt.
Na het zien van deze fraaie film en de voorafgaande
documentaire van Stevens bedacht ik dat de weergave van deze ideeën ook in
de literatuur geschiedt, bijvoorbeeld in de
roman De blauwe gitaar van John
Banville, die ook vervoert.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten