Maatschappijleer (2016), documentaire van Laura Hermanides

Aankomend docent maakt iets los in de denkwereld van middelbare scholieren

 De jonge documentairemaakster Laura Hermanides, deelnemer aan het productiebedrijf Een van de jongens, portretteert in Maatschappijleer student Daan (rechts op de foto te midden van leerlingen) op zijn weg naar het leraarschap maatschappijleer. Hermanides volgt hem in zijn eerste half jaar op een middelbare school in Tilburg waar hij stage doet en in de klas van zijn opleiding, waar hij kan reflecteren op zijn stage-ervaringen. In het begin van de documentaire spreken Daan en zijn klasgenoten zich uit over hun ambities die groot zijn en dat hoort natuurlijk zo te zijn om weerstand te kunnen bieden aan de praktijk van alledag die weerbarstig genoeg is.

Hermanides brengt Daan om te beginnen in beeld terwijl hij rustig voor een klaslokaal staat te wachten, waar zo dadelijk zijn praktische scholing gaat beginnen. Zijn mentor is duidelijk een man van de oude stempel die maatschappijleer vooral als een leervak ziet. Hij geeft op een directieve manier les, die bij Daan de vraag oproept welke stijl van lesgeven hij zelf voorstaat. Het wordt duidelijk dat hij wat meer leven in de brouwerij wil van de nogal makke leerlingen, die braaf hun lessen volgen en maar weinig van zichzelf laten zien. De docente van zijn opleiding begrijpt dat Daan de leerlingen meer wil prikkelen.

Tijdens zijn eerste les, een powerpoint presentatie over het rechtvaardigheidsgevoel, zit de mentor achterin. Het stoort hem vooral dat Daan niet geen lesvoorbereiding heeft gemaakt, waaraan men kan aflezen wat zijn doel is en hoe hij dat denkt te verwezenlijken. Een tweede les over de rechtsstaat boeit hem zelf ook niet zo erg. Hij begint daarom over de vraag of het mogelijk is, zoals de Italiaan Cesare Lombroso in de negentiende eeuw dacht, om te voorspellen wie er crimineel wordt. Tijdens een bespreking van de video van zijn les op de opleiding hoort Daan van zijn klasgenoten dat hij ontspannen voor de groep staat. De docente zegt dat elke lesstijl, directief of meer open, zijn eigen valkuil heeft. De mentor is nog steeds ontevreden over het feit dat Daan nog steeds geen lesvoorbereiding maakt en verbiedt hem verdere lessen als hij daar niet mee komt.

Tijdens de derde les springt de mentor, die dit maal als een tevreden man met de lesvoorbereiding voor zich zit, in als het gaat over de rol van de koning in de scheiding der machten. Daan blijft rustig en gaat gewoon verder als de mentor hem de viltstift teruggeeft. Daan overlegt met Erik die de lessen van de mentor straks, na diens pensioen neem ik aan, zal overnemen en ziet toe hoe Erik documentatiemateriaal van een les van hem over de aanslagen in Parijs op een soepele manier in zijn beschouwingen verwerkt. Dat is precies zoals Daan dat ook wil.

Als hij van zijn mentor meer vrijheid krijgt organiseert Daan een excursie met de klas naar het naastgelegen asielzoekerscentrum. Na een rondleiding door een leeftijdsgenoot van de leerlingen zorgt hij ervoor dat er gesprekken in kleine groepjes plaatsvinden dat soms zelfs tot nadere contacten leidt. Daan kan tevreden zijn. Hij heeft bereikt wat hij zich voorstelde. Iets losmaken in de denkwereld van de leerlingen. Geen geringe prestatie in een tijd waarin maatschappelijke betrokkenheid het vaak aflegt tegen de individuele ontwikkeling.  

Hier meer informatie op de site van de VPRO, met daarop een trailer en ook een registratie van de debatavond over het onderwerp op 15 juni j.l. in De Balie.