Voorvechter van antikoloniale strijd, klein van gestalte,
maar groot van geest
Marokko vormde in 1905 een probleem in het koloniale Europa nadat
de Duitse keizer een bezoek had gebracht aan de sultan. Tijdens de
internationale conventie die in 1906 in Algeciras werd gehouden kwam de Rif,
het arme noorden van Marokko, onder Spaans protectoraat.
De fysiek kleine Mohammed Ben Abdelkrim El Khattabi (Ajdir,
1881) die aan de universiteit van Fes islamitische wetenschappen had gestudeerd,
als journalist voor een Spaans tijdschrift had gewerkt en daarna rechter in
Melilla was geworden, dacht dat de Riffijnen beter zouden kunnen worden van het
akkoord. Hij had een fascinatie voor de westerse beschaving en dacht dat die
een hogere levenstandaard voor zijn volk zou opleveren. Tijdens de Eerste
Wereldoorlog nam hij geen stelling tussen Duitsland of Spanje, maar trok zijn
eigen spoor.
Na gevangenschap in Spanje, omdat hij zich te vriendelijk
voor de Duitsers had opgesteld, nam hij, nadat zijn vader (op de foto in het midden tussen Mohammed links en zijn broer rechts) vergiftigd was, op 39-jarige
leeftijd het stokje over en leidde het verzet tegen de Spanjaarden. Door zijn
toespraken wist hij de verschillende stammen te verenigen. Tijdens de slag om
Annual, een Spaanse vesting, waarbij generaal Silvestre gedood werd, leidde
Spanje een gevoelige nederlaag, die tot een onderzoek leidde, die corruptie in
het leger aan het licht bracht, een dictatuur voorbracht die uiteindelijk
leidde tot de Spaanse burgeroorlog. Voor de Riffijnen werd Annual een voorbeeld
voor verdere veldslagen. Men vertrouwde vooral op de eigen morele kracht en de
guerrilla tactieken die later overal in de wereld werden toegepast. Abdelkrim bedacht
bijvoorbeeld eenmansloopgraven die voor minder slachtoffers zorgde en verzorgde
zijn krijgsgevangenen goed. Mao en Ho Chi Minh liepen later met hem weg en Che
Guevara zocht contact met hem. Voor de poorten van Melilla stopte Abdelkrim de
belegering van de stad. Hij vreesde een bloedvergieten, voelde zich verbonden
met de stad en wilde de steun van het Spaanse volk niet verliezen.
De staat die Abdelkrim op 19 september 1921 stichtte, de Rif
republiek, kende een eigen grondwet, waarin bloedwraak verboden werd. Abdelkrim
was een verlichte figuur als Atatürk die rechtbanken oprichtte en een
parlement, het onderwijs opbouwde en een telefoon- en wegennet aanlegde. In een
tijd waarin omringende landen in christelijke handen waren, vormde de Rif een
islamitische republiek. Abdelkrim reisde door Europa om van het etiket rebel af
te komen, maar veel steun kreeg hij niet. De Fransen begonnen onder leiding van
Pétain een groot offensief waarbij ze 400.000 Marokkanen inschakelden. Abdelkrim
deed zelf ook mee aan de strijd. Vanwege de moeilijk aan te pakken guerrilla tactieken
ging ook Spanje aan de strijd mee doen. Ze gebruikten gifgas die ze met bommen
uit vliegtuigen wierpen die veel kanker in de streek veroorzaakten.
Voor Abdelkrim was dit een reden om te capituleren. Hij werd
gearresteerd en naar het eiland Reunion (waar onlangs een vleugel van het verdwenen Maleisische vliegtuig is gevonden, rs) in de buurt van Madagascar gestuurd,
waar hij zo’n twintig jaar in ballingschap verbleef. Spanje zag het als een
monster maar daar buiten gold hij als een legende. Zijn dochter zegt dat haar
vader goed zorgde voor de vele kinderen van de Berbers, hen Frans leerde en de
koran onderwees, maar dat hij wel verdrietig was. In 1947 wilden de Fransen hem
overbrengen naar Nice, maar Abdelkrim ontsnapte en vroeg asiel aan in Egypte. Zijn
dochter zegt dat hij in het paleis van koning Faroek vasthield aan zijn principes.
Hij was begaan met de armen en zette zich in voor de bevrijding van de Maghreb,
de staten in het noordwesten van Afrika. Daartoe richtte hij in Egypte een
militair trainingskamp op. In een brief aan de minister president van het in
1956 onafhankelijk geworden Marokko veroordeelde Abdelkrim de ontvoeringen en
de moorden van de Onafhankelijkheidspartij, hetgeen leidde tot de opstand van
1958, waarin men vocht voor burgerrechten. Sultan Mohammed V vroeg Abdelkrim
naar zijn land terug te keren, maar zijn dood stak daar een stokje voor en
diens opvolger Hassan II deed nooit meer zo’n verzoek. Abdelkrim stierf in 1963
in Caïro en werd daar begraven. Een groot voorvechter van de antikoloniale strijd
blijft in onze herinnering.
Hier
het eerste van de zes delen op YouTube.Ik zag de mogelijk iets ingekorte Zomergastendocumentaire op NPO Doc naar aanleiding van de televisieavond met Ahmed Aboutaleb, hier mijn verslag daarvan.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten