Welcome, reader! According to Antony Hegarty in this second decade of the new century our future is determined. What will it be? Stays all the same and do we sink away in the mud or is something new coming up? In this blog I try to follow new cultural developments.

Welkom, lezer! Volgens Antony Hegarty leven we in bijzondere tijden. In dit tweede decennium van de eenentwintigste eeuw worden de lijnen uitgezet naar de toekomst. Wat wordt het? Blijft alles zoals het is en zakken we langzaam weg in het moeras van zelfgenoegzaamheid of gloort er ergens iets nieuws aan de horizon? In dit blog volg ik de ontwikkelingen op de voet. Als u op de hoogte wilt blijven, kunt u zich ook aanmelden als volger. Schrijven is een avontuur en bloggen is dat zeker. Met vriendelijke groet, Rein Swart.

Laat ik zeggen dat literaire kritiek voor mij geen kritiek is, zolang zij geen kritiek is op het leven zelf. Rudy Cornets de Groot.

Do not go gentle into that good night, Old age should burn and rage at close of day; Rage, rage against the dying of the light. Dylan Thomas.

Het is juist de roman die laat zien dat het leven geen roman is. Bas Heijne.

In het begin was het Woord, het Woord was bij God en het Woord was God. Johannes.



maandag 17 augustus 2015

Adriaan Geuze, VPRO-Zomergasten, 16 augustus 2015



Het maken van land is een daad van cultuur

Eindelijk dan een zomergast die iets te vertellen heeft, sterker: die zich niet laat afleiden door de op de rem trappende gastheer, maar zijn eigen ideeën uitdraagt. Landschapsarchitect en stedenbouwkundige Adriaan Geuze (Dordrecht, 1960) is een man met visie zoals we die zo node missen in ons dichtgetimmerde land.

Om een idee te krijgen van zijn werk zien we een viertal voorbeelden van werk van Bureau West 8, het bureau waarbij hij werkt: de pergola die in het Maximápark in Utrecht Leidserijn geplaatst is en die straks verdwenen zal zijn onder het groen, Governors Island in New York, waarin hij speelde met reliëfs, het nieuwe CS in Rotterdam, waarbij hij zich vooral met de lichtinval bezighield en tenslotte Happy Isles, een ontwerp van eilandjes voor de Nederlandse kust om ons te beschermen tegen de zeewaterstijging.

Het eerste fragment betreft een saai amateurfilmpje over het dorsen van graan in een nieuwe polder dat wordt opgeleukt door een aardig muziekje. Het brengt Geuze tot de uitspraak dat het maken van land een daad van cultuur is. Op tafel ligt Polders! een stamboek uit 2005 van vierduizend Nederlandse polders. Geuze houdt van de polder omdat hij in die omgeving opgroeide. Zijn opa was opzichter van de Noordelijke Lekdijk, die het leven van vele Hollanders beschermt. Geuze ging in de schoolvakanties vaak met hem mee. Zijn opa speelde ook Bach op het orgel. Cultuur en natuur gingen samen. Geuze kreeg dat met de paplepel ingegoten en is daar nog steeds mee bezig.

Het volgende fragment gaat over de dustbowl die in de jaren dertig in de Amerikaanse Mid West de vruchtbare grond weg deed stuiven. Geuze legt uit dat dit kwam door een verandering in de landbouw. Na de Eerste Wereldoorlog kwamen er machines die grootschalige landbouw mogelijk maakten. Tegelijk was er een enorm gebrek aan graan. Door de dustbowl verhuisden tweeëneenhalf miljoen mensen naar Californië. In de Sovjet Unie werd de collectivisatie ingevoerd die een grote hongersnood veroorzaakte en het leven kostte aan vijf tot tien miljoen mensen. In Nederland had men de mislukkingen rond de inpolderingen, zoals van de Haarlemmermeer, achter de rug en pakte men het kleinschaliger aan. Geuze spreekt met trots over de langzame implementatie: plannen knipte men in stukjes en werden steeds verbeterd.

Geuze heeft op internet een fascinerend filmpje gevonden over doeken van Piet Mondriaan die van figuratief tot abstract in elkaar overlopen, beginnende met De rode boom en eindigend met Victory Boogie Woogie. Geuze zegt dat de periode van De Stijl die van de Zuiderzeewerken overlapt. De verhouding tussen kunst en landschap is essentieel voor ons land. Eerst maakte men het land, daarna ging men het schilderen. Het kan zelfs zo zijn dat de schilderijen weer invloed hadden op het landschap. Geuze tekent Zuidelijk Flevoland met daarin het bevrijde hart dat Mondriaan in zijn abstracte werk gebruikte.

Het landschap is voor hem de bron, net als kunst en liefde. Het brengt hem op Carmen Amaya (1913-1963), een Catalaanse flamencodanseres die volgens eigen zeggen haar kunst van de zee leerde en in de Tweede Wereldoorlog furore maakte op Broadway. Ze danst in het fragment in een broek waardoor volgens Geuze haar bewegingen des te beter te zien zijn. Amaya woonde zichzelf uit en werd daardoor maar vijftig jaar oud, maar is in Spanje een legende. Het fragment leidt tot een ode aan Spanje, een oud land met veel lagen en traditie. We moeten blij zijn, zegt Geuze, dat zij bij ons willen horen. Een verrassend geluid in een tijd waarin alleen nog begrotingstekorten van landen lijken te tellen. Zelf werkte hij aan ondertunneling van snelwegen in Madrid en het helen van de gaten met parken. Over de film Jamon, Jamon (Bigas Luna 1992) zegt hij dat onder de seksuele laag de verandering van de dictatuur van Franco tot een massacultuur onderzoekt wordt en dat alles naar alles verwijst.

De Jong begint over het nieuwe plan voor het Schouwburgplein in Rotterdam dat veel kritiek heeft gekregen. Geuze laat het van zich afglijden, zegt dat hij daar geen controle over heeft en vertelt over de mooie stadjes in metropool Holland. Na een excursie rond de door Geuze bewonderde dichter H.H. ter Balkt (1938-2015) die door de taal ploegde alsof het land was, een fragment uit One life (BBC, 2011) over een slimme dolfijn die een gemakkelijke manier ontdekte om vissen te vangen - hetgeen Geuze brengt op mensen die innoveren in het bloed zit -, een fragment over het bouwen van een pijlerdam in de Oosterschelde, dat hem deed denken aan de televisieserie The Thunderbirds en de gevaren van het werk van een ingenieur geïllustreerd aan de ineenstorting van de Twin Towers, komt hij terug op de metropool. Naar aanleiding van een compilatie van foto’s gemaakt aan de rand van het Groene Hart, uit hij zijn afschuw over de verwording van het landschap dat na de tijd van de grote projecten ten prooi is gevallen aan procedures. De Jong constateert dat Geuze moedeloos klinkt, Geuze zelf spreekt van paniek. Het is van een grote treurigheid dat De Jong de pijn van Geuze probeert te relativeren. Hij zou zich moeten schamen net als hij deed toen hij naast een buitenlander zat die met de trein van Schiphol naar Rotterdam reisde. Wat hebben we in godsnaam met ons landschap gedaan? Geuze spreekt van een aanslag.

Het is anderzijds bevreemdend dat Geuze de kinderserie Jip en Janneke van Annie M.G. Schmidt als voorbeeld neemt voor de Nederlandse kletscultuur. Het lijkt me dat je kinderen toch nog niet met de complexiteit van de maatschappelijke problemen kunt confronteren. Ook zijn bewondering voor Hirshi Ali kon ik moeilijk begrijpen. Wellicht neemt hij haar standvastigheid als richtsnoer tijdens zakelijke onderhandelingen, waarbij het redelijk alternatief wordt gepredikt. De muziekkeuze van Al Green die zijn moe van het alleen zijn in soul bezingt, biedt Geuze troost in moeilijke tijden. De film Silent Sonato (Janez Burger, 2010) laat zien dat de machinerie het aflegt tegen de menselijke creativiteit. De sluiting van de Afsluitdijk, gefilmd door Joris Ivens in 1933, is een mooie vertolking van onze traditie. Geuze hoopt dat die in nieuwe infrastructurele projecten weer terugkomt en ik - en ongetwijfeld velen met mij – hoop dat met hem. Geuze biedt een blik naar de toekomst die weggevaagd lijkt door de gekte van de dag.  





Geen opmerkingen:

Een reactie posten