Welcome, reader! According to Antony Hegarty in this second decade of the new century our future is determined. What will it be? Stays all the same and do we sink away in the mud or is something new coming up? In this blog I try to follow new cultural developments.

Welkom, lezer! Volgens Antony Hegarty leven we in bijzondere tijden. In dit tweede decennium van de eenentwintigste eeuw worden de lijnen uitgezet naar de toekomst. Wat wordt het? Blijft alles zoals het is en zakken we langzaam weg in het moeras van zelfgenoegzaamheid of gloort er ergens iets nieuws aan de horizon? In dit blog volg ik de ontwikkelingen op de voet. Als u op de hoogte wilt blijven, kunt u zich ook aanmelden als volger. Schrijven is een avontuur en bloggen is dat zeker. Met vriendelijke groet, Rein Swart.

Laat ik zeggen dat literaire kritiek voor mij geen kritiek is, zolang zij geen kritiek is op het leven zelf. Rudy Cornets de Groot.

Do not go gentle into that good night, Old age should burn and rage at close of day; Rage, rage against the dying of the light. Dylan Thomas.

Het is juist de roman die laat zien dat het leven geen roman is. Bas Heijne.

In het begin was het Woord, het Woord was bij God en het Woord was God. Johannes.



maandag 24 augustus 2015

Annejet van der Zijl, VPRO- Zomergasten, 23 augustus 2015



De helft van een tweeling vertelt over de kracht van verhalen

Annejet van der Zijl (1962) schreef een biografie over Annie M. G. Schmidt, prins Bernard en Gerard Heineken en daarnaast over het leven van de Surinamer Waldemar en de Hollandse Rika in Sonny Boy.

Het eerste fragment heeft ze via haar zusje die, net als andere familieleden, in het onderwijs werkt. Dit gaat over de invloed die een onderwijskracht op het leven van iemand kan hebben. Ali B. vertelt bij Pauw & Witteman over het belang van de invaljuf Mirjam die hem in groep zeven op het spoor van de rap zette. Zelf las Van der Zijl veel in haar jeugd in Leeuwarden en droomde van een groots en meeslepend leven. Haar linkse ouders wilden geen televisie in de huiskamer. Doctor Zjivago (David Lean, 1965) met Julie Christie en Omar Sharif veroverde haar hart in de slaapkamer van haar ouders. Later werd ze in Cairo nog eens door Sharif op de wang gekust. Vanaf haar vijftiende deden jongens een intrede in haar leven, maar zij heeft het nog steeds nodig om in boeken te kunnen verdwijnen.

Een fragment uit de film Control (Anton Corbijn, 2007) over de zelfmoord van zanger Ian Curtis herinnert haar aan de trieste jaren tachtig waarin haar generatie overbodig leek, de literatuur uitzichtloos en liefde onmogelijk. Ze ging uit in The Roxy en Paradiso maar had niet het gevoel dat ze goed in haar tijd zat. Ze vindt de tijdgeest van belang voor de persoon die men wordt en was liever achttien geweest in de jaren zestig. Pas later vond ze haar draai door te kiezen voor journalistiek en het gaan schrijven van boeken.

Een stukje uit een interview van Theo van Gogh met Pim Fortuyn, twee dagen voor de aanslag op de Twin Towers, doet haar beseffen hoe gelijk Fortuyn had met zijn opvatting dat economische achterstelling van islamieten veel ellende zou veroorzaken. Haar vriend was bevriend met Van Gogh die vaak bij hen thuis kwam. Zelf onthield Van der Zijl zich van uitgesproken meningen en vindt twijfelen niet erg.

Een fragment uit de televisieserie House of cards waarin de Amerikaanse president in conflict komt met de Russische partijleider en de presidentsvrouw zich ermee bemoeit, doet haar denken aan de knauw die ze kreeg van de journalistiek. Ze voelde zich als journaliste van de Haagse Post gemanipuleerd toen ze beelden zag van een aanslag op Bosnische burgers bij een bakkerij die door de Bosniërs zelf in scène zou zijn gezet. Liever maakte ze reconstructies, zoals in Een dag om nooit te vergeten (2013) van de krakersopstand op 30 april 1980, waarbij ze de waarheid probeerde te vinden. Een fragment uit Vanity Fair waarin schrijver Dominic Dunne over zijn leven vertelt, zette haar op dit spoor. Zelf gaf ze meer stem aan armen zoals asielzoekers en hoertjes dan aan rijken. Ze ontdekte dat het vaak toeval is waardoor men aan lager wal raakt.

In de documentaire Bravehearts (Karl Anne Moe, 2012) bewondert ze de sobere vertelstijl van Johanne over het drama dat zich onder haar ogen afspeelde. Een reconstructie werkt als men mensen vraagt te vertellen wat er is gebeurd. Ze hoorde een vergelijkbaar verhaal van een Brabantse vrouw over de reis van Rika naar Ravensbrück, waardoor ze het levensecht in Sonny Boy kon opschrijven.

Het interview van Ischa Meijer met Annie M.G. Schmidt zette haar op het spoor van een biografie. In haar jeugd mocht ze niets van Schmidt lezen omdat het te rolbevestigend zou zijn. De totstandkoming van het Stones nummer Sympathy for the devil, in 1968 gefilmd door Jean-Luc Godard, toont het zoekproces dat aan een kunstwerk vooraf gaat. Ze heeft net een manuscript ingeleverd voor De Amerikaanse prinses die veel invloed op het leven van prins Bernard had. Haar boeken leren haar iets over zichzelf. Door Schmidt leerde ze relativeren, door Sonny Boy leerde ze hoe goed mensen kunnen doen. De aankondiging van Monty Python door Mick Jagger in 2014 toont hoe goed hij zijn eigen beroemdheid kan relativeren. Zelf neemt Van der Zijl niet zo serieus wat mensen over haar zeggen. Ze is niet als Bernard die geloofde in het beeld dat de buitenwereld van hem had.

Frans Bubberman belde haar op naar aanleiding van Sonny Boy en toonde haar foto’s van een plantage in Suriname. Het bleek dat hij ooit, net als Waldemar, naar Neuengamme werd vervoerd, maar samen met anderen ontsnapte en terugliep naar Rotterdam. Later woonde hij in de jungle in Suriname en leidde daar gasten rond. Bij een kampvuur kwam hij een van degenen tegen met wie hij eerder uit de trein naar het vernietigingskamp ontsnapte. Van der Zijl wilde daar niet over schrijven omdat ze steeds iets nieuws zoekt en het verhaal te weinig mysterie bevat.

Van der Zijl begrijpt weinig van een fragment van Human Universe uit 2014 waarin Brian Cox een experiment laat zien waarbij een veertje en een bowlingbal in een vacuüm ruimte gelijktijdig op de grond komen, hetgeen Einstein tot de stelling bracht dat ze niet vallen.
Ze hoeft ook niet alles te begrijpen, zegt ze. De dood is voor haar een raadsel waar ze weinig woorden voor heeft. Ze kan wel zelf woorden vinden voor verhalen van anderen en heeft ook een voorbeeld van woorden van een ander die bij een verhaal van haar horen. Anna van der Wee maakte in 2011 de documentaire Lone twin over tweelingen van wie de een sterft hetgeen bij de ander een gemis veroorzaakt. Van der Zijl verloor haar tweelingbroertje bij haar geboorte en kon daar met haar vader nooit over praten. Ze neemt het zichzelf soms kwalijk als het niet goed met haar gaat, maar wil niet teveel psychologiseren. 

De keuzefilm The piano (Jane Campion, 1993) leek haar geschikt voor een zwoele zomeravond. Het is een film over een gedoemde liefde als Doctor Zjivago maar dan in Nieuw Zeeland. Tenslotte toont ze, om iedereen daarvoor wakker te maken, een clip bij het nummer Feel the love uit 2012 waarin zwarten uit Philadelphia zich uit hun uitzichtloze bestaan bevrijden door oude paarden uit een slachthuis te halen en die weer berijdbaar te maken.

Hier mijn bespreking van de biografie over Gerard Heineken, hier die van de film Sonny Boy,
hier die van de documentaire Bravehearts .


Geen opmerkingen:

Een reactie posten